công ty độc quyền toàn cầu chỉ có thể thực sự khả thi đối với một vài sản
phẩm thuộc ngành khai khoáng. Chưa thể nói được là hậu quả sẽ tốt hay
xấu. Đối với những người mà trong khi xem xét những vấn đề kinh tế
nhưng vẫn chưa thoát khỏi cảm giác đố kị thì những công ty độc quyền này
được coi là có hại vì mang lại cho chủ nhân của chúng lợi nhuận quá cao.
Còn những người tiếp cận với vấn đề mà không có thái độ châm chước sẽ
thấy rằng các công ty này buộc người ta phải sử dụng một cách tiết kiệm
những nguồn nguyên liệu hạn chế mà con người đang nắm trong tay. Nếu
thực sự có thái độ đố kị với lợi nhuận của các nhà tư bản độc quyền thì
người ta có thể đánh thuế thu nhập từ những khu mỏ đó và đưa vào ngân
khố quốc gia, đấy là cách làm an toàn mà không sợ có những hậu quả tiêu
cực đối với nền kinh tế.
Khác với các công ty độc quyền toàn cầu vừa nói, đã có các công ty độc
quyền trên bình diện quốc gia và xuyên quốc gia. Hiện nay đấy là những
công ty đáng quan tâm vì chúng không xuất phát từ xu hướng tiến triển tự
nhiên của hệ thống kinh tế như là một bộ phận của hệ thống kinh tế được
vận hành một cách tự do, mà là sản phẩm của những chính sách kinh tế bài
chủ nghĩa tự do. Những cố gắng nhằm bảo đảm địa vị độc quyền đối với
một số mặt hàng trong tất cả các trường hợp chỉ có thể trở thành khả thi vì
mức thuế xuất nhập khẩu cao, chia cắt thị trường thế giới thành những thị
trường quốc gia nhỏ bé. Ngoài những công ty độc quyền kiểu này, chỉ còn
những tập đoàn do các ông chủ nắm được một số nguồn lực tự nhiên có chi
phí vận tải cao giúp ngăn chặn được sự cạnh tranh của các công ty từ những
khu vực khác là đáng quan tâm.
Bàn về hậu quả của các tập đoàn, các tổng công ty hay xí nghiệp chuyên
cung cấp cho thị trường một loại hàng hóa nào đó mà nói rằng công ty độc
quyền “kiểm soát” thị trường hay “áp đặt” giá cả là sai lầm căn bản. Công
ty độc quyền không kiểm soát, nó cũng chẳng có khả năng áp đặt giá cả. Ta
chỉ có thể nói đến kiểm soát thị trường hay áp đặt giá cả cho một mặt hàng
nếu đấy là loại hàng hóa cực kì cần thiết, theo đúng nghĩa đen của từ này,
