đối với người tiêu dùng và hoàn toàn không thể thay thế được bằng bất cứ
món hàng nào khác. Điều này rõ ràng là không đúng đối với bất cứ loại
hàng hóa nào. Chẳng có loại hàng hóa nào lại là cái gì đó không thể thiếu
đối với những người sẵn sàng mua nó trên thị trường.
Việc hình thành giá cả độc quyền khác với việc hình thành giá cạnh
tranh ở chỗ: trong những điều kiện rất đặc biệt, công ty độc quyền có thể
thu được lợi nhuận lớn hơn nhờ bán một số lượng hàng hóa ít hơn với giá
cao hơn (chúng ta gọi đấy là giá cả độc quyền) so với giá mà thị trường sẽ
quyết định trong trường hợp có nhiều người bán hơn tham gia cạnh tranh (ta
gọi đấy là giá cạnh tranh). Giá độc quyền chỉ có thể xuất hiện trong những
điều kiện đặc biệt: giá tăng nhưng cầu không giảm mạnh đến mức có thể
ngăn chặn được lợi nhuận ròng quá cao từ việc bán ít hàng hơn với giá cao
hơn. Nếu quả thật người ta có thể giành được vị trí độc quyền trên thương
trường, và sử dụng nó để tạo ra giá cả độc quyền thì lợi nhuận trong lĩnh
vực này sẽ cao hơn lợi nhuận trung bình.
Có thể xảy ra hiện tượng là mặc dù lợi nhuận cao như thế nhưng vẫn
không xuất hiện các xí nghiệp mới cùng loại vì người ta sợ rằng sau khi giá
giảm từ độc quyền xuống cạnh tranh thì các xí nghiệp này sẽ không đem lại
lợi nhuận tương xứng. Tuy nhiên, người ta phải tính đến khả năng là những
ngành có liên quan có thể tham gia sản xuất món hàng do một công ty nào
đó nắm độc quyền với giá tương đối thấp và trở thành những hãng cạnh
tranh. Và dù thế nào đi nữa thì những ngành sản xuất các món hàng thay thế
cũng sẽ lợi dụng những hoàn cảnh thuận lợi như thế nằm mở rộng lĩnh vực
sản xuất của chính mình. Tất cả những tác nhân như thế khiến khó xảy ra
việc một công ty không nắm được độc quyền kiểm soát những loại nguyên
liệu thô đặc thù trở thành công ty độc quyền trong một lĩnh vực sản xuất
nào đó. Những công ty như thế chỉ có thể xuất hiện nhờ những biện pháp
hành chính như bằng sáng chế, thuế xuất nhập khẩu, ưu đãi về thuế khóa,
môn bài và những ưu tiên ưu đãi khác, hoặc những ưu tiên ưu đãi tương tự.
Mấy chục năm trước người ta thường nói tới độc quyền trong lĩnh vực giao
