hết phải làm cách mạng và tiến hành chiến tranh thì mới bảo vệ được những
quyền này. Phải dùng vũ lực mới lật đổ được ách thống trị của nước ngoài ở
Ý, mới bảo vệ được người Đức ở Schleswig-Holstein trước nguy cơ bị tước
quốc tịch, mới giải phóng người Ba Lan và người Slav miền Nam. Chỉ có
một khu vực, đấy là quần đảo Ionia (thuộc Hi Lạp ngày nay - ND), nơi chế
độ chính trị đương quyền đã giải quyết được một cách hòa bình yêu sách
đòi quyền tự quyết của người dân; đó là nước Anh theo đường lối tự do đã
trả lại tự do cho những hòn đảo này. Còn tất cả những nơi khác, kết quả bao
giờ cũng là chiến tranh và cách mạng. Những cuộc đấu tranh nhằm tạo ra
một nước Đức thống nhất đã phát triển thành cuộc xung đột Đức-Pháp đầy
bi thảm [Ý nói cuộc chiến tranh Pháp-Phổ trong những năm 1869-1871, kết
quả là Pháp thua - ND]. Vấn đề Ba Lan vẫn chưa được giải quyết vì Sa
hoàng đã đè bẹp hết cuộc khởi nghĩa này đến cuộc khởi nghĩa khác. Vấn đề
Balkan chỉ được giải quyết một phần, việc không thể giải quyết được vấn
đề của vương triều Hapsburg trái ngược với ý chí của dòng họ đang nắm
quyền cuối cùng đã dẫn đến một rắc rối, và đấy chính là nguyên nhân trực
tiếp đưa đến Thế chiến.
Chủ nghĩa đế quốc hiện đại khác với những xu hướng bành trướng của
những vương triều chuyên chế ở chỗ lực lượng thúc đẩy nó không phải là
những người trong hoàng tộc, thậm chí không phải là người của giới quý
tộc, của bộ máy quan liêu hay hàng ngũ sĩ quan muốn làm giàu hoặc gia
tăng quyền hành bằng cách cướp bóc những vùng chiến được, mà lại là
quần chúng, những người coi chủ nghĩa đế quốc là phương tiện bảo vệ nền
độc lập dân tộc phù hợp nhất. Khi mạng lưới của những chính sách bài chủ
nghĩa tự do, tức những chính sách làm cho chức năng của nhà nước bành
trướng đến mức chẳng còn hoạt động nào là không bị nhà nước can thiệp,
đã giăng ra khắp nơi như hiện nay thì chẳng còn hi vọng những vấn đề
chính trị của những khu vực đa sắc tộc sẽ được giải quyết một cách tương
đối thỏa đáng nữa. Nếu chính phủ của những vùng lãnh thổ đó không hành
xử theo đường lối của chủ nghĩa tự do thì chẳng nên nói đến ngay cả sự
bình quyền trong việc đối xử với các nhóm sắc dân khác nhau. Lúc đó sẽ
