đã thất bại chính vì chỉ ở Đức và Áo nó mới giành được chế độ quân chủ
hiến định. Các lực lượng bài chủ nghĩa tự do giành được chiến thắng là do
quốc hội Đức quá yếu; đấy là câu lạc bộ của những kẻ - nói một cách không
được lịch sự nhưng mà đúng - "ba hoa chích chòe". Lãnh tụ của đảng bảo
thủ đã nói rất chính xác: muốn giải tán quốc hội thì chỉ cần một viên trung
úy với mươi người là đủ.
Chủ nghĩa tự do là khái niệm bao trùm nhất. Đấy là hệ tư tưởng bao
quát toàn bộ đời sống xã hội. Hệ tư tưởng của chế độ dân chủ chỉ bao gồm
lĩnh vực quan hệ có liên quan tới cơ cấu nhà nước. Phần thứ nhất của tác
phẩm này đã trình bày lí do vì sao chủ nghĩa tự do nhất định phải đòi cho
bằng được chế độ dân chủ, chế độ dân chủ cũng là hậu quả chính trị tất yếu
của chủ nghĩa tự do. Chứng minh rằng tất cả các phong trào bài chủ nghĩa
tự do, trong đó có chủ nghĩa xã hội, chắc chắn cũng là những phong trào phi
dân chủ là nhiệm vụ của những công trình nghiên cứu nhằm đưa ra một bản
phân tích toàn diện đặc trưng của những hệ tư tưởng đó. Tôi đã thử làm
việc đó đối với chủ nghĩa xã hội trong tác phẩm cùng tên.
Người Đức dễ bị nhầm lẫn vì họ luôn nghĩ đến những người tự do mang
tinh thần dân tộc chủ nghĩa và dân chủ xã hội. Nhưng những người tự do
mang tinh thần dân tộc chủ nghĩa, ngay từ khởi thủy - ít nhất là trong vấn đề
hiến pháp - đã không phải là đảng tự do. Họ là cánh của đảng tự do cổ điển,
tức là cánh tự nhận là có quan điểm dựa vào "thực tế như chúng vốn là". Họ
coi thất bại mà chủ nghĩa tự do phải chịu trong cuộc xung đột hiến pháp
giữa phái "hữu" (Mismarck) và phái "tả" (người theo phái Lassalle) là
không thể đảo ngược. Những người dân chủ xã hội chỉ dân chủ khi họ
không phải là đảng cầm quyền, nghĩa là khi họ chưa cảm thấy đủ mạnh để
có thể đàn áp phe đối lập bằng vũ lực. Ngay khi nghĩ rằng mình là người
mạnh nhất, họ liền tuyên bố ủng hộ chế độ độc tài - những người cầm bút
của họ còn khẳng định rằng tốt nhất là tuyên bố ngay lúc đó. Chỉ khi các
băng nhóm vũ trang của các đảng cánh hữu giáng cho họ những đòn đau họ
mới lại trở thành những người dân chủ. Những người cầm bút trong đảng
