nhân hay chính quyền quản lí thì lí lẽ lại không còn giá trị. Ở đây, tình cảm,
quan niệm của xã hội - nói tóm lại, không phải là lí trí - đóng vai trò quyết
định. Chúng ta cứ mãi tự hỏi: Tại sao?
Tổ chức xã hội loài người theo một khuôn mẫu phù hợp nhất để đạt
được những mục tiêu đề ra là một bài toán buồn tẻ và dựa trên luận cứ,
cũng không khác mấy những công việc, như xây dựng đường sắt hay sản
xuất vải hoặc đồ gỗ mà thôi. Công việc quốc gia và công việc của chính phủ
thực ra là quan trọng hơn tất cả những vấn đề khác trong hoạt động của con
người, vì chế độ xã hội tạo ra nền tảng cho tất cả những hoạt động khác, và
người ta chỉ có thể dễ dàng đạt được mục tiêu của mình trong một xã hội có
những điều kiện thuận lợi cho việc thực hiện những mục tiêu đó. Nhưng, dù
lĩnh vực của những vấn đề xã hội và chính trị có cao quý đến mức nào thì
vẫn là những đối tượng do con người kiểm soát, và vì vậy mà phải được xét
đoán phù hợp với những tiêu chuẩn của lí trí. Trong những vấn đề đó, cũng
như trong tất cả những công việc trần tục khác của con người, chủ nghĩa
thần bí chỉ có thể là một tai họa. Con người có khả năng hiểu biết rất hạn
chế. Không thể hi vọng một lúc nào đó chúng ta có thể hiểu được những bí
mật cuối cùng và sâu xa nhất của vũ trụ. Nhưng việc chúng ta không thể
biết được ý nghĩa mà mục đích của cuộc đời mình thì không phải là lí do để
ta không thận trọng nhằm tránh những căn bệnh truyền nhiễm hay sử dụng
những phương tiện thích hợp trong việc mưu sinh, cũng như không thể
ngăn cản chúng ta trong việc tổ chức xã hội nhằm đạt được những mục tiêu
trần tục mà chúng ta ao ước một cách hữu hiệu nhất. Ngay cả nhà nước và
hệ thống pháp luật, chính phủ và bộ máy quản lí của nó cũng không phải là
cái gì đó quá cao siêu, quá hoàn hảo và cao quý đến mức chúng ta không
thể suy tư về chúng được. Những vấn đề về chính sách xã hội là những vấn
đề công nghệ xã hội, và để giải quyết được chúng, ta cũng phải sử dụng
những biện pháp và phương tiện mà ta nắm trong tay giống như khi ta giải
quyết những vấn đề kĩ thuật khác: dùng tư duy lí tính và khảo sát những
điều kiện đã biết. Lí trí là tất cả những gì làm nên con người và làm cho con
người đứng cao hơn loài vật. Thế thì tại sao trong lĩnh vực chính sách xã
