Mặc dầu không lấn át nổi đà sáng tạo của đại đa số (văn chương
truyền khẩu) nhưng giới Nho sĩ đã phạm hai lỗi lầm lớn, tạo thành một căn
bệnh di truyền trong giới này, đó là sự coi trọng tiếng Hán-Việt và khinh
miệt tiếng thuần-Việt (biểu lộ bằng câu : Nôm na là cha mách qué).
Căn bệnh này mang lại hai hậu quả :
- Sử dụng quá nhiều tiếng Hán-Việt (họ gọi là tiếng chữ) và điển tích
Trung-Hoa trong văn chương bác học, gắn liền với tệ đoan « nói chữ »
trong ngôn ngữ cửa miệng của nhà Nho.
- Sử dụng chữ Hán và Hán văn chứ không dùng chữ Nôm, văn Nôm
trong các loại giấy tờ chính thức, thư từ riêng tư, và sách viết bằng « văn
xuôi ». Do đó văn chương bác học cổ điển (dùng tiếng Việt) gồm hầu hết là
những tác phẩm « văn vần » tức thi ca phú lục được coi là cao quý hơn «
văn xuôi », thể văn quá gần với tiếng « Nôm na » của dân chúng.
Căn bệnh trên của giới « Nho Tàu » còn lưu truyền cho tới ngày nay
dưới hai hình thức nguyên và biến chứng. Nguyên chứng là tệ đoan dùng
tiếng Hán Việt « không cần thiết » để thay thế tiếng thuần Việt (đầy dẫy
trong các sách báo cũng như giấy tờ chính thức và riêng tư), biến chứng là
tệ đoan nói pha tiếng Việt với tiếng Tây (Pháp, Mỹ) trong ngôn ngữ cửa
miệng của giới « Nho Tây ».
GIAI ĐOẠN CHUYỂN HƯỚNG
Sự chuyển hướng từ « văn vần » sang « văn xuôi » bắt đầu với sự phổ
biến « chữ quốc ngữ » tức là lối viết tiếng Việt theo mẫu tự La-tinh.
Thoạt đầu, lối chữ này chỉ được sử dụng trong giới « nhà đạo, nhà
chung » để truyền bá giáo-lý và kinh-nguyện Công-giáo : « Văn-xuôi »
được triệt để sử dụng và tác phẩm đầu tiên của cố Đắc-Lộ (Alexandre de
Rhodes) nhan đề là Bài Giảng Tám Ngày viết từ đầu khoảng thế kỷ 17 tức
là trên 300 năm trước đây – đồng thời các sách trong bộ Kinh thánh và các
bài Kinh-nguyện chính thức của Giáo-Hội Công-Giáo cũng được phiên
