hoạch văn hóa của Đông-Kinh Nghĩa-Thục nhưng nhắm vào chủ đích riêng
của chính quyền đô hộ : dùng « chữ quốc ngữ » làm phương tiện mê hoặc
dân chúng về « chủ trương khai hóa » của thực dân đồng thời đề cao văn
minh và văn hóa Pháp rồi từ đó cổ động việc học tiếng Pháp với mục tiêu
rõ rệt là đào tạo một lớp thư lại mới do thực dân trực tiếp sử dụng đồng thời
với một lớp tri thức « nho Tây » làm tay sai chống lại giới sĩ phu cựu học
vẫn âm thầm kiên quyết đối kháng thực dân, và còn ảnh hưởng sâu đậm
trong dân chúng.
Cũng trong chiến thuật « gậy ông » này, Pháp còn nhử mồi để lôi cuốn
một số « Nho Tàu » vào nhập cuộc với đám « Nho Tây » trên nhằm đánh
bại dễ dàng giới sĩ phu yêu nước.
NHỮNG NĂM KẾ TIẾP
Từ chủ trương và kế hoạch trên và do sự nâng đỡ hoặc chỉ huy trực
tiếp của « Chính-phủ Bảo-hộ », các báo chí tiếng Việt lần lượt xuất hiện tại
Hà-Nội, sau cuộc đàn áp hai phong trào Đông-Du và Duy-Tân cũng như
Đông-Kinh Nghĩa-Thục : Đăng Cổ Tùng Báo (ra đời cùng lúc với Đông-
Kinh Nghĩa-Thục đầu năm 1907), Đông-Dương Tạp-Chí (1913), Trung-
Bắc Tân-Văn (1915), Năm học niên khóa (1916), Nam-Phong (1917).
Cùng lúc với báo chí, thực dân khởi sự thiết lập hạ tầng cơ sở học chánh là
các trường ấu học dạy quốc ngữ (cho lớp tuổi tương đương với tiểu học
ngày nay) rồi lần lần tới tiểu học (lớp tuổi trung-học đệ nhất cấp ngày nay)
tại các tỉnh lỵ để dạy tiếng Pháp xen với tiếng Việt, sau hết tại các thành
phố lớn mở Cao-đẳng tiểu-học tức trung-học đệ nhất cấp (cho lớp tuổi lớn
– một số đã có vợ con) với 90% chương trình học tiếng Pháp.
Ngoài ra thực dân còn lập hiệp hội Khai-Trí Tiến-Đức (1919) (do trùm
mật thám L. Marty khởi xướng và giữ chức Chủ Hội) qui tụ cả hai loại Nho
Tây và Nho Tàu không ngoài mục đích củng cố và tăng cường hàng ngũ
tay sai để thực hiện hữu hiệu chủ trương và kế hoạch trên.
