chữ chỉ mới một lúc đầu thôi ; (…) dùng đến mười lần thì nghe đã cũ rích
vậy ».
2. « …Trong khi dùng chữ (Nho) các nhà làm văn lại phải cẩn thận về
cách kén chọn lựa lọc lắm mới được (…) : cái thuật « luyện chữ », hóa chữ
là ở cái tài người làm văn, không thể định trước được ». Tại đây (có lẽ bị
hình ảnh Nguyễn-Hảo-Vĩnh ám ảnh), ông chê Nam-kỳ : « có nhiều nhà làm
văn quốc ngữ hay dùng chữ (Nho) lắm, mà thường là chữ không hóa không
luyện (…), đọc qua các tiểu thuyết cũ của Tàu nhớ được những câu sáo
cùng những tục ngữ phương ngôn (chữ nho), khi viết văn cứ thế mà đệ vào
(…) thật là vô vị, thà dùng tiếng nôm còn hơn ».
3. « Phàm dùng chữ gì nên định nghĩa cho rất phân minh, nhất là các
chữ mới (…) diễn các nghĩa lý mới (…) phần nhiều là của Tàu dịch hoặc
định nghĩa theo chữ Âu-Châu (…). Nhà làm văn phải thuộc các chữ mới,
nghĩa mới đó mới được ; lắm khi biết chữ Nho không, không đủ, còn phải
thiệp hiệp các tư tưởng học thuật mới thì mới hiểu rõ được ». Nêu ra điểm
này, Phạm-Quỳnh chủ tâm hướng vào giới « Nho Tàu » thủ cựu để mắng
khéo với ngụ ý cho họ là bọn ngu dốt. Bởi vậy, ông viết liền ngay đó : «
Cho nên nhiều nhà Nho cũ thông chữ Nho mà không hiểu được các chữ
Nho mới đó. Như nói về « xã hội chủ nghĩa » (socialisme), nói về « Cộng
sản chủ nghĩa » (communisme), nói về đảng « quá kích » (les radicaux),
nói về đảng « lao động » (les travaillistes), toàn là những chữ Nho mới cả,
mà người nào không từng biết các chủ nghĩa cùng các đảng phái đó thì dẫu
biết chữ Nho cũng không hiểu là gì ». – Rồi tiếp ngay theo đó, ông hướng
sang giới « Nho Tây » mà than phiền giùm họ : « Tư tưởng với văn tự phải
tiến ngang nhau mới được : nếu có tư tưởng mà không đủ chữ nói ra, như
phần nhiều các nhà Tây-học ngày nay, thì cũng cực ». Như vậy, tuy Phạm-
Quỳnh không nói trắng ra, ta cũng có thể hiểu rằng ông muốn cho mọi
người biết chỉ có Phạm-Quỳnh và nhóm Nam-Phong mới hiểu rõ và dùng
chính xác những « chữ Nho mới » vì họ am tường cả Hán-học lẫn Tây học
(không biết tiếng Tây thì hiểu sao được « xã hội chủ nghĩa » do tiếng «
