dân tộc, cảm thông với một truyền thống xa lạ, hơn nữa chống lại Kitô
giáo, văn minh Tây phương, một truyền thống lúc đó đang hiện thân ở nơi
các sĩ phu. Do đó thực dễ hiểu thực dân, cũng như thừa sai chủ trương tiêu
diệt nho sĩ, và ảnh hưởng của họ bằng cách xóa bỏ chữ nho.
Trái lại, thứ chữ ghi âm theo chữ cái La-tinh, không phải là chữ của
văn hóa mà chỉ là thứ chữ ghi tiếng nói của dân chúng bình dân trong giao
dịch hằng ngày.
Vậy, thật là hợp lý và cần thiết cổ võ, bắt buộc sử dụng một thứ chữ
tiện lợi cho việc giao dịch giữa chủ và tớ, giữa người bị trị và kẻ thống trị.
Thứ chữ đó cũng còn tiện lợi cho việc tuyên truyền những chính sách
đường lối cai trị. Đối với thiểu số dân bản xứ được tiến hơn một bước, cần
những hiểu biết về văn hóa, đã có tiếng Pháp. Hạng người này được hấp
thụ văn hóa Pháp, để trở thành người Pháp và như thế là đạt được mục tiêu
đồng hóa.
Trong viễn tượng chính sách trực trị, đồng hóa của thực dân, việc phổ
biến chữ « quốc ngữ » không hề bao hàm một ý định tôn trọng đề cao dân
tộc. Trái lại, nó dựa trên sự khinh bỉ và bắt nguồn từ một ý định ngu dân
xích hóa. Thứ chữ An-nam ghi âm theo chữ cái La-tinh chỉ dùng cho những
lớp người bình dân, thứ chữ của hạng người nô lệ, bị trị, và nó không phải
là điều kiện thăng tiến trong xã hội.
Trái lại, trong chính sách bảo hộ, chữ quốc ngữ được nâng cao hơn
một chút, không phải chỉ là thứ chữ để giao dịch hành chánh, mà còn được
coi như một thứ chữ văn chương, nhất là được gắn liền với chữ nho.
Thực dân chủ trương đề cao văn chương quốc âm, văn chương cổ
điển, nho học, bắt dùng chữ nho cùng với chữ quốc ngữ trong giấy tờ công
văn hành chánh. Nhưng đã rõ thực dân chỉ lợi dụng chính trị trong việc cổ
võ đề cao văn chương quốc âm, nho học bằng cách khai thác những khía
cạnh tiêu cực trong văn học tư tưởng tập tục truyền thống có tác dụng biện
hộ, hoặc củng cố chế độ thực dân. Chẳng hạn đề cao những Trung, Hiếu,
Nghĩa, tôn trọng trật tự của nho học. Hiếu với người làm ơn, cai trị là hiếu
