lúc đầu nhà nước phải nhờ các thừa sai, thầy dòng, dì phước dạy học và dạy
chữ quốc ngữ ngay cả trong Chủng viện, nên số tiền trợ cấp cho các cơ sở
giáo dục của những người kể trên thật lớn (160.000 quan mỗi năm) về sau
con cái người Pháp sang càng đông, đòi hỏi mở trường công lập buộc nhà
cầm quyền phải rút bớt trợ cấp cho trường đạo, đồng thời kiểm soát việc
giảng dạy trong các cơ sở giáo dục thuộc tôn giáo được trợ cấp. Tình hình
đó đưa đến sự kiện trường đạo phải đóng cửa vì mất trợ cấp và nhất là sự
chống đối của thừa sai về việc dạy chữ quốc ngữ. Theo Roucoules sở dĩ
thừa sai chống đối việc truyền bá một thứ chữ viết do chính họ tạo ra chỉ vì
họ không được trợ cấp để làm việc đó nữa. « Nhưng tinh thần bè cánh ở
nơi những người chống lại việc phổ biến chữ viết mà họ đã tạo ra đã nảy
sinh khi họ thấy thứ chữ viết đó, chuyển sang tay người khác có thể gây ra
một cạnh tranh với ảnh hưởng của họ ».
Rồi Roucoules mỉa mai thừa sai : « 200 năm mà chỉ làm cho 500.000
người trên 30.000.000 (?) dân trở lại đạo và được như thế là nhờ dựa vào
sự hỗ trợ những ảnh hưởng cao cấp, sự trở lại đạo dễ dàng của người An-
nam, mặc dầu chỉ một bao gạo, một sự trở lại không đắt lắm, nhưng ai đảm
bảo được mức độ thành thật của sự trở lại đó ».
Năm 1902, chính phủ Pháp ở Đông dương triệu tập một Hội Nghị
Quốc Tế khảo cứu về Viễn-đông lần thứ nhất tại Hànội có 6 nước và 30 cơ
quan nghiên cứu khoa học các nơi cử đại biểu tham dự Hội nghị. Những
tranh luận về tiếng Việt, chữ quốc ngữ sôi nổi như vậy trong các giới học
giả thực dân không thể không có âm hưởng trong Hội nghị. Do đó, Hội
nghị cử ra một tiểu ban chữ viết ghi âm gồm 9 người : Cheon, Babonneau,
Cadière, Dumortier, Finot, Gereni, Hoàng trọng Phu, Pelliot, Simonier,
nhằm mục đích bàn cãi việc cải cách chữ quốc ngữ.
Tiểu ban đưa ra trước Hội nghị một đề nghị : « Hội nghị xét rằng một
ghi âm tiếng An-nam đơn giản và hợp lý hơn hệ thống ghi âm đang được sử
dụng hiện nay rất ích lợi cả về mặt thực tế và về mặt khoa học, chấp thuận
bản báo cáo của tiểu ban ghi âm, và thỉnh nguyện Toàn quyền Đông dương
chấp thuận những sửa đổi được đề nghị ».
