Chúng tôi biết một nghị định đã ký biến chữ quốc ngữ thành chữ chính
thức. Chúng tôi nhớ lại thời mà người ta cấm dùng tiếng Pháp trong các
trường của chúng tôi và thời mà việc dịch các bộ, mỗi làng tốn phí hàng ba
bốn trăm đồng. Chúng tôi cũng biết trong ngôn ngữ của quí ông, có một
kiểu nói khá thông dụng : « Cái nhầm không đáng kể ». Chúng tôi mong
muốn điều nhầm lẫn vì hành chánh đã làm cho chúng tôi thiệt hại, và còn
làm cho chúng tôi thiệt hại bây giờ, được xóa bỏ nhờ sáng kiến can thiệp
của quí vị, chúng tôi mong muốn người ta thay thế trong tất cả các trường
chữ Pháp vào chỗ của chữ quốc ngữ và như thế người ta làm cho chúng tôi
tiến tới bằng một bước thật dài đến chỗ đồng hóa.
Bởi vì, mỗi lúc quí ông đều nói với chúng tôi về đồng hóa, xin quí ông
đừng buộc chúng tôi sống với quí ông như người ngoại quốc. Chúng tôi
không nói với quí ông : hãy đến với chúng tôi, nhưng chúng tôi vẫn nài quí
ông cho chúng tôi phương tiện để đi tới quí ông. Quí ông hứa cho chúng tôi
những quan Tòa, hãy cho chúng tôi trước hết những trường sở tốt để chúng
tôi có thể biết những quyền lợi và bổn phận của chúng tôi. Trong vấn đề
giáo dục này, có lẽ chuyện đáng kể là lợi ích của quí ông hơn là lợi ích của
chúng tôi, đó là sự an ninh của quí ông và sự an ninh của thuộc địa, vì nếu
chúng tôi không thể sống một chút cuộc sống của quí ông, thẩm định những
đức tính tốt của quí ông, nhìn nhận lòng ưu ái trong các ý định của quí
ông, làm sao chúng tôi có thể quí mến quí ông.
Nhưng nếu quí ông để chúng tôi bị đối xử như một dân tộc hôm qua bị
chinh phục bởi những nhà nho hoặc bởi những kẻ trung gian mà việc điều-
hành hiện nay của nền hành chánh cần tới, nếu quí ông thực ra làm cho xứ
Nam Kỳ trở thành thuộc địa thống trị và khai thác, làm sao quyền sống của
chúng tôi sẽ không phải là chống lại quí ông và bổn phận chúng tôi là
chiến đấu chống quí ông. Xin quí ông đừng quên rằng tất cả thiện cảm của
chúng tôi đều dành cho nước Pháp, những tư tưởng Pháp, tiếng Pháp.
Chúng tôi tin chắc rằng quí ông sẽ có đủ ý chí và nghị lực cần thiết để biến
thuộc địa này thành một nước Pháp ở phương Đông, và chúng tôi tín nhiệm
ở quí ông khi quí ông hứa cho chúng tôi sự tiến bộ, nghĩa là việc tiến dần
