tiêu cao cả chính đáng mà các nhà giáo hay biên soạn văn học sử thường đề
ra trong bài tựa, lời nói đầu.
*
Sau cùng, trong viễn tượng trên cũng cần lột trần tính chất bịp bợm
của cái gọi là chủ nghĩa quốc gia bằng ngôn ngữ, văn tự khi tìm hiểu thời
kỳ đầu văn, chữ quốc ngữ lúc người Pháp mới thiết lập chế độ thuộc địa.
Trong hai tập biên khảo về Nam Phong, Phạm Quỳnh, chúng tôi đã
vạch mặt cái chủ nghĩa quốc gia bằng ngôn ngữ của Phạm Quỳnh. Đó là
một chủ trương nhằm bảo vệ, duy trì tiếng nói của dân tộc qua một số tác
phẩm văn chương tiêu biểu như đường lối yêu nước, cứu nước thích hợp
hơn cả trong hoàn cảnh mất nước. Luận điệu trên của Phạm Quỳnh bịp
bợm ở chỗ đáng lẽ tiếng nói, văn chương chỉ được coi như một phương tiện
khêu gợi lòng yêu nước, ý thức dân tộc, đưa đến hành động tranh đấu cứu
nước, thì lại được coi như thay thế cho hành động tranh đấu.
Muốn cứu nước, chỉ cần bảo vệ, duy trì được tiếng nói. Tệ hơn nữa,
thực ra, tiếng nói, văn chương cũng không được coi như phương tiện khêu
gợi tình tự dân tộc, vì nếu dùng tiếng nói, văn chương để khêu gợi lòng yêu
nước thì đó cũng đã là một hành động tranh đấu rồi. Theo Phạm Quỳnh,
muốn cứu nước chỉ cần bảo vệ, duy trì, hoặc phát huy tiếng nói hoàn toàn
về phương diện hình thức, nghĩa là duy trì được cái tinh hoa trong một số
tác phẩm văn chương nổi tiếng, tiêu biểu của dân tộc, và phát huy được
tiếng nói, làm cho nó phong phú về từ ngữ, gọn gàng về lời văn, mà không
cần xét đến nội dung : nói gì cũng được, ngay cả nói, viết đề cao thực dân,
thuyết phục chấp nhận chế độ bảo hộ, miễn là tiếng nói vẫn còn và được
phát huy, bồi bổ, phong phú hóa…
Một đường lối yêu nước, cứu nước như thế thật là dễ dàng và dễ chịu
quá ! Vì người chủ trương về phía kẻ thù chẳng những không phải hy sinh
gì mà lại được mọi thứ lợi lộc ; còn về phía dân tộc, vẫn được tiếng là yêu
nước, cứu nước bằng đường lối văn hóa.
