cầu nguyện). Người ta đang lùa gia súc về, lũ bò rống lên. Chú nhóc giục
“Ta đi thôi”, mà Zhilin không muốn rời khỏi đây.
Trở lại nhà, Zhilin nghĩ: “Thế là bây giờ mình biết chỗ rồi, phải chạy
thôi.” Chàng muốn trốn ngay đêm đó. Đêm rất tối, không có trăng. Không
may những người Tartar đã về. Thường khi họ trở về hay dắt theo gia súc
và rất vui vẻ. Nhưng lần này thì không mang theo gì, chỉ có trên yên ngựa
xác một người Tartar bị giết, em trai của gã râu hung. Họ trở về đầy tức
giận, mọi người tập hợp lại làm đám ma. Cả Zhilin cũng ra xem. Người ta
quấn người chết trong vải, không có quan tài, khiêng ra dưới cây tiêu huyền
ngoài bìa làng, đặt lên trên cỏ. Giáo sĩ tới, những người già tập hợp lại, họ
đều buộc băng trên mũ, bỏ dép ra, và ngồi xệp xuống trước người chết.
Giáo sĩ ở đằng trước, ba ông già phía sau xếp thành một hàng, đội mũ
không vành, còn sau họ là những người Tartar nữa. Họ ngồi xuống, nhìn
xuống đất và im lặng. Họ im lặng rất lâu. Rồi giáo sĩ cất đầu lên và nói:
“Allah!” – nói chỉ đúng một từ, rồi lại cúi mặt xuống im lặng rất lâu; họ
ngồi như vậy, không động đậy. Giáo chủ lại cất đầu – “Allah!” – và mọi
người cùng nói – “Allah!” – rồi lại im lặng. Người chết nằm trên cỏ bất
động, còn mọi người ngồi yên như người chết. Không một ai nhúc nhích.
Chỉ nghe tiếng lá cây tiêu huyền gió thổi xào xạc. Sau đó giáo sĩ đọc lời
cầu nguyện, tất cả đứng dậy, nhấc người chết lên khiêng đi. Họ khiêng tới
một cái hố; hố không phải đào đơn giản, mà được khoét vào đất như một
căn hầm. Họ nắm tay và chân người chết, gập lại và nhẹ nhàng thả xuống,
để ngồi dưới đất, bẻ tay anh ta đặt trước bụng.
Gã Nogay lôi tới một bó cây xanh, họ nhanh chóng chèn vào trong hố,
rồi lấp đầy đất lên, cào bằng, chỗ đầu người chết đặt một hòn đá làm bia
mộ. Họ nện chặt đất, lại ngồi xuống thành hàng trước mộ, im lặng rất lâu.
“Allah! Allah! Allah!” – họ thở dài và đứng dậy.
Gã râu hung đưa tiền cho các ông già, sau đó đứng dậy, cầm sợi thừng
quật mình ba phát vào trán và đi về nhà.
Sáng ra, Zhilin trông thấy gã râu hung dắt ngựa ra ngoài làng, sau hắn
là ba người Tartar. Họ ra khỏi làng, gã râu hung cởi áo beshmet, xắn tay áo
lên lộ ra đôi cánh tay khỏe mạnh, rút dao găm mài trên tảng đá. Những gã
