Từ khi Cậu Lãnh thành người góa bụa, trong sự đãi đằng khách khứa
bà con lên chơi, Cậu Lãnh vẫn không giảm đi một tí lễ nào và bớt đi khoản
tiền tiếp tân nào. Người chủ ấp Tháo vẫn có danh là rộng rãi. Nhưng dẫu
sao, cái thái độ phản khoa học và gàn ấy đã làm cho ấp vắng hẳn người các
nơi lui tới thăm viếng. Cả người thăm viếng và cả người mua bán.
Còn mồ ma Mợ Lãnh, ấp Mê Thảo phồn thịnh là thế mà giờ thì sự làm
ăn ở đấy rời rạc thưa thớt và vẻ ấp gầy rạc hẳn đi. Cái vàng óng nuột của
tằm ấp Tháo đã xuống hẳn màu tơ. Ở đấy sức hoạt động kinh tế chỉ còn gởi
gấm vào những chuyến nước ống luồng tưới dâu lấy lên khỏi lòng sông
Tấm cách xa nương hàng mươi lượt đổi vai. Rồi để nối sự sản xuất và đổi
chác của ấp với đô thị thương mại, mươi chiếc xe bò bánh gỗ đặc gập
ghềnh trên đường đất đỏ khập khiễng đã đánh thụt lùi ấp vào đáy thời gian
một đời sống trung cổ.
Ở đấy, giờ người ta sưởi cho tằm bằng than gỗ và tiết nóng nực, có
những đứa trẻ chuyên môn cầm quạt giấy phẩy phất cho tằm. Ông chủ ấy
không mặc đồ len vải có chỉ máy khâu nữa. Ông đã mặc thứ vải chàm của
thổ dân gần vùng dệt tay, giặt giũ bằng nhựa trái bồ hòn, đêm đọc sách
bằng sức sáng của dầu ép. Lúc giải trí, đi săn cầy bắn chim thì ông chủ ấp
thù văn minh cơ khí đó đã có một đàn chó dầy lông, một cái nỏ và vài cái
bẫy. Việc ấp giao dịch với bên ngoài xa có cần kíp đến mấy đi nữa thì cái
ông chủ sự Dây thép ở tận cuối châu Tràng Sa này cũng đừng hòng thu của
Cậu Lãnh Út tiền một tấm điện tín nào. Và đám chủ báo chí và xuất bản
cục, hãy để yên cho người độc giả kẻ thù của máy in này. Đã lâu, Cậu Lãnh
không đi tỉnh nữa vì xuống đến đấy thì thế tất nhiên, tai mắt lại sẽ phải thừa
nhận cuộc đời cơ khí. Có lần người ta đồn rằng người Pháp mở rộng
chương trình đại công tác và vẩy thêm đường thiết lộ xuyên qua châu Tràng
Sa, sẽ bắc cầu qua sông Tấm men theo chân ấp Tháo. Lãnh Út mất ngủ đến
nửa tháng và định sẽ bán rẻ ấp đi nếu có bọn cán sự chuyên môn sở Hỏa xa
nhô máy vào ngắm sơn xuyên vùng ấy. Rồi cậu Lãnh sẽ lùi vào rừng.
