thêm vào chuyện ngay những tên tiếng Anh Tolkien sử dụng hầu hết đều có
từ nguyên rắc rối, trong khi những người dịch ở các quốc gia, tất nhiên,
không phải ai cũng là chuyên gia tiếng Anh cổ. Các bản dịch đầu tiên đều
vấp váp nhiều ở phần tên riêng, chưa kể nhiều trích dẫn và thơ ca có vẻ “kỳ
bí” trong văn bản Chúa tể những chiếc Nhẫn: 11 bản dịch đã được ra đời
trước năm 1977, khi Huyền sử Silmaril được in
[2]
.
Như thế, về mặt nào đó, việc Tolkien muộn màng đến với bạn đọc Việt
Nam lại là cái lợi: chúng ta được thừa hưởng những thành quả nghiên cứu
và khảo sát của những người đi trước, cũng như việc xuất bản phần còn lại
của tác phẩm Tolkien (vẫn đang diễn ra); ngoài Huyền sử Silmaril hay Đàn
con của Húrin, quan trọng hơn nữa là bộ Lịch sử Trung Địa mười hai cuốn
do Christopher Tolkien tập hợp các bản thảo và ghi chú của cha mình. Đấy
là những nguồn tư liệu quan trọng, không chỉ cho người dịch mà cho bất kỳ
người nào yêu mến và muốn tìm hiểu thêm về ông (hoặc muốn trở thành
một chuyên gia nghiên cứu Tolkien - biết đâu đấy!). Riêng về mặt nhân
danh địa danh, những người dịch sau nhận được không chỉ sự chấp thuận,
mà cả hướng dẫn tận tình của ông: bài Chỉ dẫn tên riêng trong Chúa tể
những chiếc Nhẫn do chính Tolkien biên soạn (viết 1967, nhưng in lần đầu
1975 trong La bàn Tolkien, Jared Lobdeil biên soạn), gồm các phân tích từ
nguyên và cả gợi ý cách dịch trong các thứ tiếng ông biết, đã trở thành kim
chỉ nam đầu tiên của mỗi người dịch Tolkien. Khó có thể nói ông đổi ý là
do bất bình với những người dịch đầu tiên hay do thông cảm với khó khăn
của họ; chỉ tiếc là trong cuộc đời đa ngữ của mình, ông chưa kịp nghiên cứu
các thứ tiếng châu Á!
Vì thế, bản tiếng Việt Chúa tể những chiếc Nhẫn lần đầu ra mắt hoàn
chỉnh, nhóm dịch và biên tập vừa mừng vừa lo. Mừng là vì có điều kiện để
thực hiện một bản dịch đàng hoàng, tâm huyết, xứng đáng với lòng hâm mộ
của người yêu sách nói chung, và với lòng yêu nghề của những người làm
sách nói riêng. Lo là lo không biết công sức bỏ ra đã đủ xứng đáng với yêu
cầu chưa, có rẽ lạc nhánh nào trong cái mê cung rợn ngợp có tên Tolkien
