“Đã hiểu ra chưa?”.
“Ý của tiên sinh là: Cứng thì sớm mất, mềm thì còn lâu, phải không
ạ?”. (1)
“Con nói đúng đó. Ta thấy chi bằng con thu dọn rồi về nhà trông nom
vợ đi. Nhưng hãy tắm rửa cho con trâu xanh của ta trước cái đã, hong phơi
yên cương một chút. Sáng sớm mai ta phải dùng để cưỡi rồi”.
Lão Tử đến Hàm Cốc quan (2), không đi thẳng đường lớn thông tới
cửa mà lại ghìm trâu chuyển hướng vào ngả rẽ, chậm rãi quanh co dưới
chân thành. Ông muốn leo lên. Tường thành không cao một chút nào, chỉ
cần đứng lên lưng trâu và vươn người một chút, miễn cưỡng có thể leo tới
được. Nhưng con trâu xanh ở trong thành thì không có cách nào để lôi ra
ngoài. Nếu muốn mang nó ra, tất phải dùng tới máy móc, tiếc rằng thời đó
cả Lỗ Ban lẫn Mặc Địch đều chưa sinh, và chính Lão Tử cũng không lường
trước biến cố này. Nói tóm lại: Ông dùng cạn cả đầu óc triết học nhưng vẫn
không tìm được cách.
-----
(1)Đoạn đối thoại này lấy từ thiên “Kính thận” trong sách “Thuyết
uyển” của Lưu Hướng thời Tây Hán, nhưng là đối thoại giữa Lão Tử với
Thường Tung:
Thường Tung có bệnh, Lão Tử đến thăm, ông há miệng cho Lão Tử
xem và hỏi: “Lưỡi ta còn không?”. Lão Tử đáp: “Dạ còn”. “Vậy răng ta
còn không?”. Lão Tử đáp: “Dạ rụng hết”. Thường Tung hỏi: “Con biết
được gì rồi?”. Lão Tử đáp: “Lưỡi vẫn còn, há không phải vì nó mềm hay
sao? Răng thì rụng, há không phải vì nó cứng hay sao?”. Thường Tung nói:
“Là vậy đó!”.
Thường Tung, tương truyền là thầy của Lão Tử.
