hận cũng không kịp”, đã “không kịp” rồi thì thôi, không hối hận nữa.
Huống hồ phương pháp này cũng rất hợp với thói quen của người Trung
Quốc, ví dụ như nhân vật do họa sĩ vẽ ra, cũng là từ lặng thầm quan sát,
nhớ nằm lòng, sau đó mới ngưng kết tinh thần, vẫy bút thành tranh, vốn
không hề dùng đến một mẫu hình riêng rẽ.
Nhưng ở đây, tôi không hề nói là không thể dùng Phó Đông Hoa tiên
sinh làm hình mẫu. Nếu đưa vào tiểu thuyết thì ông ta sẽ đại biểu cho tư
cách của một hạng người nào đó; đối với tư cách đó, tôi cũng hoàn toàn
không có ý khinh thị, bởi lẽ trên thế gian có rất nhiều người không được
đưa vào tiểu thuyết. Song cho dù đưa cả một ai đó vào tiểu thuyết, nếu tay
nghề của tác giả cao siêu, câu chữ trong tác phẩm được truyền tụng lâu dài,
thì cái mà độc giả thấy cũng chỉ là người trong sách, chẳng liên quan gì đến
con người từng có thật kia. Ví dụ như hình mẫu của Giả Bảo Ngọc trong
“Hồng lâu mộng” chính là bản thân tác giả Tào Triêm, hình mẫu của Mã
Nhị tiên sinh trong “Nho lâm ngoại sử” chính là Phùng Chấp Trung, nhưng
hiện giờ chúng ta chỉ biết đến Giả Bảo Ngọc và Mã Nhị tiên sinh thôi, chỉ
có các học giả đặc biệt như Hồ Thích Chi tiên sinh mới nhớ mãi không
quên tên của Tào Triêm và Phùng Chấp Trung: Cái đó gọi là nhân sinh hữu
hạn mà nghệ thuật thì lại hơi vĩnh cửu.
Còn có một loại khác, cho rằng “Xuất quan” là lời tự ví của tác giả, đã
tự ví thì lúc nào cũng tô vẽ cho thật đẹp, cho nên tôi chính là Lão Tử trong
truyện. Khưu Vận Đạc tiên sinh là nói thê thảm nhất:
“…Kể từ sau khi đọc, lưu lại trong tâm trí chỉ có mỗi hình ảnh của
một cụ già đắm chìm cả thân thể lẫn tinh thần trong cảm giác cô độc. Tôi
thật sự cảm thấy độc giả sẽ rơi vào cô độc và đau thương cùng với tác giả
của chúng ta. Như vậy, ý nghĩa của thiên truyện sẽ vô hình trung mà suy
yếu, tôi tin rằng, bản ý của Lỗ Tấn tiên sinh cho đến những nhà văn giống
như Lỗ Tấn tiên sinh không phải là ở đó…” (“Hậu ký sau khi đọc Hải yến”
đăng trên “Văn học mỗi tuần”).
