77. – CHUYỆN HAY
Thuở xưa, nước Rôma giàu mạnh, nhứt thống
Trung quấc nhứt thống cả phương Đông.
Các vua đời ấy thường ngự giá thân chinh, đánh đông dẹp bắc, thiên hạ
đều tùng phục.
Có một ông Hoàng đế đồng binh thuyền, ngự đi đánh phương Nam. Tiền
đạo bắt đặng một đảng ăn cướp biển, dẫn đầu đảng đi nạp. Hoàng đế phán
hỏi tên đầu đảng sao chẳng biết bổn phận, cả gan cướp phá làm rối thiên hạ,
chẳng biết ghớm búa đao, chẳng kiêng oai Thiên tử. Tên đầu đảng trợn mắt
đáp lại rằng: biết ai là Thiên tử, biết ai là thất phu. Bệ hạ binh thuyền đông,
đánh phá thiên hạ được nhiều, kêu là Thiên tử; nhà mình binh thuyền ít,
phải bệ hạ bắt, thì kêu chỉ danh là ăn cướp; như lấy sự thể mà luận, thì có
khác chi nhau. Người ta nói: Phú quí sanh lễ nghi, bần cùng sanh đạo tặc .
Con người được giàu sang, mạnh mẻ, làm ra nghi lễ rồi, ai còn dám gọi là
trái chơi.
Trong nước lại có một ông Hoàng đế hay lễ hiền hạ sĩ, nghĩa là kẻ kính
kẻ hiền, khiêm nhượng cùng kẻ sĩ, không hay làm bệ vệ, mà bổn tánh hay
diễu cợt.
Có một người nghèo tới xin tiền, hoàng đế phán hỏi muốn xin bao nhiêu.
Tên nhà nghèo tâu rằng xin ít ít. Đức hoàng đế dạy rằng: cho ít ít không
phải thể thống Hoàng đế. Người nhà nghèo bèn tâu xin nhiều nhiều, Đức
hoàng đế dụ rằng: xin nhiều nhiều lại quá phận nhà nghèo.
Thầy Tăng-tử nghèo đáo để, đến đỗi tróc khâm khiến trửu, nặp lý khuyết
chúng , nghĩa là vén vạc lòi kiến tay, xỏ dép bày gót; ai nấy đều lấy làm
thương hại. Có kẻ biểu ông ấy đi tới nhà giàu mà xin, họa may người ta
thấy mình là người học hành, mà cho ít nhiều chăng.
Thầy Tăng-tử đáp rằng: Dữ nhơn giả thường kiêu nhơn, thọ ư nhơn giã
hằng húy nhơn ; túng dữ giã bất ngả kiêu, ngả yên năng bất húy bỉ tai !
