VAÁN ÑAÙP VEÀ SAÂN HAÄN
•
151
sơ sơ sẽ không thấm vào đâu. Do vậy, cần tiếp tục quán chiếu
thì sẽ có kết quả.
Hỏi: Tâm sân hận là do thói quen, môi trường ảnh
hưởng, hay do một người sinh ra, có sẵn nghiệp lực của sự
huân tập? Nếu do nghiệp lực thì tại sao có câu “Nhân chi
sơ tính bản thiện”.?
Câu hỏi này quy kết lòng sân hận con người như một thói
quen được tạo ra quá khứ, có thể bắt nguồn từ khổ đau và nội
kết giữa ta và người. Thí dụ, người lính trong trận tuyến phải
đối đầu và giết người lính đối lập. Trong chiến đấu, không cho
phép tha thứ đối phương, vì tha thứ là tự đặt mình vào cõi chết.
Vì vậy, một trong hai đối tượng phải ra tay trước để được sống.
Cuộc sống, có người quan niệm “Tiên hạ thủ uy cường”,
tức là sẵn sàng chấp nhận thói quen đã được giáo dục, huấn
luyện, kết tập từ đời này sang đời kia. Quan niệm đó không
giúp tháo gỡ được những thói quen, để không cho dòng máu
của sân hận chảy vào huyết quản, tim mạch con người. Phật
giáo không lý giải mọi điều xảy ra ở hiện tại đều có gốc rễ
từ quá khứ. Sân hận có thể bắt nguồn từ điều kiện trong quá
khứ hay hiện tại, từ chủ quan hay khách quan, có những sân
hận liên hệ giữa người với người, có những sân hận chỉ đơn
thuần từ sự hiểu lầm hay là cạm bẫy của người khác tạo ra.
Nếu quy kết tất cả hành động đều do thói quen thì sẽ đặt ra
khả năng chủ thể có quyền được sân. Do đó, cho rằng được
quyền giải quyết sân hận bằng cách trả đũa người khác.
Đừng cho rằng sân hận bắt nguồn từ thói quen, mà chỉ
quan niệm sân hận như là cái gì đó đã tạo ra vết hằn trong
quá khứ. Chẳng hạn, từ sự thiếu kiểm soát tâm và thiếu hiểu
biết mà vết hằn này tạo ra vết hằn khác. Sự tích cóp nhiều
đến độ tạo thành núi sân hận. Đứng trước quả núi sân hận,
