Sử quan tuy không nói đến tên tiền nhưng loáng thoáng chúng ta
cũng thấy có ghi dưới đời Trần Minh Tông: “Tháng 11 (âl. 1323) đúc
tiền kẽm”, nhưng đầu năm 1225 thì bỏ. Đời Trần, các vua có đúc tiền
niên hiệu bằng đồng như mẫu vật còn lại cho thấy, vậy tiền kẽm này
hẳn lấy tên Đại khánh của niên hiệu Trần Minh Tông lúc bấy giờ. Tiền
kẽm dễ hư, dễ bị đúc lại, vậy thì chỉ chờ đến khi ta lấy được một đồng
Đại khánh từ các đào bới (khá khó!) được xác định mới mong xác
nhận được chúng mà thôi. Trong thời kỳ đầu thuộc Minh, Lê Ngã nổi
dậy, “xưng tôn hiệu, đặt niên hiệu (Vĩnh Thiên), quan chức, đúc tiền,
đốt thành Xương Giang...” Mạc Đăng Dung lên ngôi (1527), có niên
hiệu là Minh Đức, năm sau cho đúc tiền, vậy mà sử quan chỉ ghi “sai
đúc tiền thông bảo theo kiểu cách đồng tiền cũ, nhưng phần nhiều
không thành. Sau lại đúc các loại tiền gián pha kẽm và sắt ban hành
các xứ để thông dụng”. Chứng cớ đó chỉ vừa đủ để thấy căn bản là tiền
niên hiệu và cũng bằng đồng. Sử quan Nguyễn đã thoát khỏi sự ràng
buộc của Toàn thư một thời gian dài (từ 1697) mà viết sử đến năm
1787 mới nói thêm chuyện đúc tiền Chiêu thống thông bảo (Cương
mục, bản dịch Hà Nội 1998, tập II, tr. 809) có lẽ chỉ vì nhân vật
Nguyễn Hữu Chỉnh liên hệ to lớn với thời đại đã được nhắc trong
Hoàng Lê nhất thống chí.
Như vậy nếu không kể tiền triều Nguyễn vừa qua thì quả tiền
Việt của các triều trước thật hiếm hoi. Sử đã hà tiện lời thì người ta
trông chờ vào người sưu tập. Chúng tôi hiện nay chỉ có quyển Cổ tiền
đại từ điển (ĐTĐ) của Đinh Phúc Bảo (Đài Bắc 1965) và vài thông tin
lẻ tẻ mà thôi. Theo đó, về danh hiệu tiền, thật ra các triều vua cũng
đúc khá nhiều cho các niên hiệu. Đinh có Đại (Thái) bình hưng bảo,
Lê có Thiên phúc trấn bảo như đã nói. Triều Lý có Minh đạo nguyên
bảo, Thiên cảm nguyên bảo. Tiền Trần (trừ Đại trị) vắng mặt trong sử
nhưng lại có chứng cớ đúc khá đều trong các đời, qua các hiện vật:
Kiến trung, Chính bình, Nguyên phong, Thiệu long thông bảo, Khai
thái, Thiệu phong nguyên bảo, Đại trị thông nguyên bảo. Hậu Lê sơ có
