thì tập trung vào một số loại tiền có nguồn gốc, hay từ lối sử dụng đặc
biệt. Đây là trường hợp đồng tiền của Chu Thế Tông (954-959), anh cả
trong bộ ba Sài Vinh, Triệu Khuông Dẫn, Trịnh Ân của truyện Phi
long diễn nghĩa. Ở Trung Quốc, đồng Chu nguyên dùng để bói, chữa
đẻ khó, chữa sốt rét thay ký ninh, giá cao đến nỗi vào thời Thuận Trị
(1644-1661), một đồng đơn vị giá tới một quan (trên 700 lần hơn)
khiến cho một người đương thời phải thắc mắc: “Hay là dựa vào cái
linh của Phật chăng?”
Đúng vậy, người ta ám chỉ đến đại nạn Tam tông của Phật giáo
Trung Quốc vào những thời có các ông vua cần đúc tiền để tiêu pha
mà không tìm đâu ra kim loại đồng theo yêu cầu, liền nhắm vào các
ông Phật đang đứng lừng lững trong chùa! Và tiền linh thiêng vì được
đúc từ cốt Phật. Qua đến Việt Nam, đồng Chu nguyên thông bảo được
nhận một lời truyền tụng:
Ngàn vàng dễ kiếm, Chu nguyên khó tìm.
Thật ra thì theo kinh nghiệm của tay sưu tập tài tử một thời ít tiền
này thì tìm Chu nguyên cũng không đến nỗi khó lắm. Tuy nhiên cái
linh thiêng của Chu nguyên đúng là cũng có tác động đến dân Việt bởi
vì tôi đã tìm thấy một đồng Chu nguyên đúc lại, lớn hơn đồng thật,
dùng làm bùa cho trẻ nhỏ đeo.
Chuyện lấy tượng Phật đúc tiền cũng thường thấy diễn ra trong
lịch sử Trung Quốc với các tay sứ quân, lãnh tụ địa phương. Ở Việt
Nam thì phải kể đến Nguyễn Hữu Chỉnh với một số loại tiền Chiêu
thống. Nguyễn Huệ có các đồng Quang trung cũng được truyền tụng
là linh thiêng với mức độ thấp hơn Chu nguyên - có lẽ vì tính chất
phiên thuộc so với thiên triều ăn sâu vào tận tâm ý của người dân.
Có điều lạ là với trường hợp đồng Bảo đại. Đồng tiền này thường
đúc theo kiểu than củi, lò bễ truyền thống - khác với đồng Khải định
trước nó đúc theo lối rập khuôn, như các đồng xu - đồng Bảo đại ra
đời ở phía bắc bị oán ghét vì người có từ tâm keo kiệt, lợi dụng giá trị
