chống đối thì bị dẹp ngay, không thương tiếc. Đó là trường hợp của
phong trào FULRO ở Tây Nguyên sau 1975, của sự kiện đón vua
Mèo/H’mông ở phía bắc đầu những năm 60, thế kỷ XX, giống như ở
thế kỷ XIX. Học giả nhà nước cũng biết “đại bộ phận người Mèo ở
nước ta tự gọi là Mống... cũng là tên tự gọi người Mèo ở Thái Lan,
Lào... và Trung Quốc” thế nhưng họ vẫn được ghi danh là Mèo mà
không là Mống/H’mông có lẽ vì “kỵ húy” nhóm H’mông đang chống
phá “nhân dân ta” ở Lào.
Trong khi tìm hiểu, các nhà dân tộc học Việt Nam cũng đi sâu
vào quá khứ của các tập hợp người này nhưng với “tinh thần đại đoàn
kết dân tộc” được hướng dẫn, họ không làm cho những người nghiên
cứu khác hài lòng, không phải chỉ vì các bằng chứng sơ hở mà còn vì
sự thiên lệch lộ liễu quá. Ví dụ khi nói về việc “tiễu phỉ” với mục đích
cao cả “bảo vệ địa phương” sau 1954 ở vùng Mèo, người ta đã dùng
tập hợp từ “cuộc đấu tranh phức tạp”, cho ta hiểu rằng không phải
người Mèo nào cũng công nhận lý do chính đáng được nêu ra trong
cuộc đàn áp đó. Trong các cuộc chiến tranh Trung-Việt của quá khứ,
người ta lờ đi những kẻ theo về phe Bắc mà chỉ tán tụng các “nghĩa
quân” của phe Nam, không nhắc chuyện các ông chúa này quay đầu
trở giáo, hay bị vua Việt hành hạ đến khổ sở.
Thực ra trong Toàn thư có rất ít các chứng dẫn về tập đoàn dân
tộc, độc nhất có lẽ là chi tiết về năm 1435, người La La Tư Điện ở
Vân Nam đến cống, “nói tiếng nước họ”. Thường thì chúng ta chỉ có
các họ của những người cầm đầu: họ Hoàng, họ Vi, họ Hà... nhưng các
họ này có thể thấy ở nhiều tộc khác nhau, ở tộc Tráng thời Đường
Tống, ở tộc Nùng, Thái... ngày nay. Tồn Phúc, Trí Cao được sử ghép
tên Nùng vào trước, và (Nùng) Tôn(g) Đản của chiến tranh Lý-Tống
như là một xác định tộc Nùng nhưng lại cũng không phải thuộc tập
hợp người trên đất Việt ngày nay, vốn từ Quảng Tây mới sang vài thế
kỷ trước. Họ Mạc, một tộc đoàn rẽ từ tộc Tráng có mặt trên vùng
Quảng Nguyên, có nhóm đi theo trũng đông bắc hay theo đường biển
