dẫn đến xung đột với Đại Việt của Lê. Chúng ta có thể xác nhận đây
chính là “Ai Lao” nói đến trong Toàn thư về thời này mà chứng cớ là
Nguyễn Trãi đã ghi trong Dư địa chí của ông, thêm với từ “Lào” ngày
nay, được viết gọn lại trong sách là (Ai) Lao. (Những địa danh ghi trên
bản đồ của Việt Nam ngày nay có đủ các thanh giọng, đúng hơn, khác
với trên bản đồ của người Pháp chẳng hạn. Các nhân danh cũng vậy).
Tất nhiên, lúc khởi đầu, xung đột với dòng họ Pha Ngum là to
lớn nhưng nhóm của Lê Lợi cũng không tránh khỏi sự va chạm với
các thế lực địa phương, trong đó hẳn có các nhóm Thái, nằm tràn trên
vùng được coi là khu vực thẩm quyền cũ của Trần và phần đất Ai Lao,
muốn lấn tới. Xung đột nhỏ là chuyện ghi trong Lam Sơn thực lục với
“phản thần” Ái ở sách Nguyệt Ấn, và Đỗ Phú ở thôn Hào Lương gây
bức bách khởi nghĩa. Nhìn kỹ lại Lời thề Lũng Nhai (bản Hoàng Xuân
Hãn chứ không phải là bản sửa lại của Khởi nghĩa Lam Sơn) thì thấy
ban đầu cũng chỉ là của một tập hợp người làm “lễ tâu cáo” lên “Vua
Trời, Hậu Đất” để chống lại “bè đảng nào vì muốn xâm tiếm... sắp
vượt cửa vào để làm hại...” (Tất nhiên một tập hợp mang tính chất đại
diện lớn rộng về mặt địa vực, tộc người như thế này là cơ sở có thể
dẫn đến thành công nếu nổi lên chống đối, nhưng đó lại là vấn đề
khác). Các nhân vật họ Đỗ sau này cũng làm lớn trong đời Lê, từng
được lấy họ vua nhưng gốc gác thấp kém không mất đi qua nhận xét
của người “trí thức” hơn: Lê Thánh Tông chê đại đô đốc Lê/Đỗ
Khuyển “như thỏ khôn giữ mệnh”, còn Đỗ Bí, “chức cao nhất vào
hàng tể thần... chỉ biết sắp gà vào nồi mà để cá kình lọt ra ngoài lưới”,
tội được ghép ngang với một Đỗ Trượng nào đấy. Cũng là nhỏ nhưng
cùng một cơ sở xung đột là sự trả thù của tư mã Lê Ngân lúc thành
công đối với Phạm Mẫn, người tranh ruộng trước kia với đầy tớ của
Ngân (ghi lại năm 1434).
Xung đột nội bộ của tập nhóm Lam Sơn là chuyện giết Lê Lai,
một phụ đạo khác (1427), chuyện nhóm Thái Trịnh Khả lên cầm
quyền (1437) mà khiến đại tư đồ Lê Sát phải tâu vua: “Khả lên cầm
