quyền binh, cho ta thấy rõ điều đó. Ông phụ đạo ở nhà tranh lên làm
vua thấy dị ứng với nhà cửa “quy mô lớn lao lộng lẫy”, thấy rối rắm
phiền phức với bọn nịnh thần trung châu, nên răn đe: “Lệnh cho bách
quan không được làm những việc xưng tụng công đức viển vông cùng
bày đặt linh đình những lễ nghi yến hạ”. Tư Tề “tuy tư lự chưa thật
chu đáo (nhưng) mà tai mắt cũng đã thấu nghe sự thế”, được coi là
người kế nghiệp (1429), có xác nhận chính thức (1431). Theo thói tục,
như Lê Lợi là con út mà cai quản gia đình khi anh chết, việc chỉ định
làm chủ đất nước lúc này có kèm theo người em phòng hờ. Thế mà
không đợi để thời gian thực hiện sự chuyển tiếp, chỉ hai năm sau Tư
Tề lại bị truất phế vì “không hiếu với cha mẹ, ngược đãi quần thần...”
Ông vua dần dà cũng thấy ra rằng người con lớn này - chắc coi quan
triều như đầy tớ trong nhà ở góc rừng Lam Sơn xưa, đã không thích
ứng kịp với thời thế! Ông em cũng chẳng hơn gì, sở dĩ còn ngồi đó chỉ
vì ông cha không còn sống để ra sắc chỉ giáng lần nữa. Nhưng lần này
đã có cơ chế định cho khuôn phép tuy ông chẳng chịu vào khuôn.
Thầy vào dạy, cậu bé vua 12 tuổi đứng dậy bỏ đi; cậu không chơi với
bạn bè sách vở mà chỉ nô đùa với bọn hầu hạ trong cung, chắc vì
chúng nói nhiều điều thích thú hơn chữ nghĩa xa vời. Nhóm hoạn quan
Đinh Thắng ngày sau bị giết vì can Nguyễn Trãi không nên đưa
Nguyễn Thị Lộ vào cung cho ông vua sàm sỡ để mưu tính thế bên-
trong, những người này không nghĩ rằng chính họ đã gợi chuyện thích
thú cho cậu bé lúc trước. Vú nuôi chỉ là đầy tớ, sao bảo đừng mắng
chửi? Cầm cung bắn chim mà bị can ngăn thì sao không bắn thẳng vào
kẻ không cho mình hưởng vui thú? Có voi sao không tập cỡi? Sao
không cho nó đánh nhau với dê núi xem “ai thắng ai”? Mà triều đình
có khá gì hơn không, họ còn chăng lưới săn trước cửa kia mà!
Bà thái hậu họ Nguyễn có thể không chàng ràng với ai được,
nhưng tiếng đồn Nhân Tông “không phải là con của tiên đế” chứng tỏ
tổ chức cung đình Lê, dù có hơn Trần chút ít, cũng không được
nghiêm túc lắm. Chứng cớ khác là Dương Thị Bí ghen lồng lộn khiến
