nhận như vậy. Người Đản thích tự gọi là “Người Sinh (từ) Nước”,
trong quá khứ thường bị miệt thị, khinh rẻ. Quế hải ngu hành chí
(1175) của Phạm Thành Đại ghi rõ: “Đản là tộc man sống trên biển”.
Họ được mang tên “Thuyền Hộ”, cho là có chân ngắn, chỉ thích hợp
với cuộc sống ở biển, có tài liệu còn nói họ có chân sáu ngón, và có
đuôi! Suốt đời họ sống trên thuyền, chỉ khi chết mới lên bờ chôn mà
thôi. Họ thờ Thiên Hậu (thấy dấu vết ở Việt Nam), thờ thần cá và thần
rồng.
Ở Việt Nam ngày nay, người Hoa lân cận gọi họ là Đản Gia
Lão (Quảng Ninh, Hải Phòng). Nhóm Đản-Ở-Rừng ngày xưa thì nay
là Ngái
. Nhóm Đản ở nước của thư tịch Trung Hoa bắt hàu, mò
ngọc trai, thờ rồng nên còn có tên là Long Hộ (Từ hải). Tên Giao Chỉ
Đản ở Lĩnh ngoại đại đáp có lẽ là để chỉ một bộ phận Đản chứ không
phải là ghi nhận nguồn gốc bởi vì bộ phận Đản ở Trung Hoa rất đông,
và dấu hiệu đi về phía nam rất rõ như trường hợp họ Trần, họ Mạc về
sau. Với chứng cớ di chuyển ghi ở Toàn thư thì họ Trần ở đất Mân vào
khoảng thế kỷ XI, ngang với lúc Lý bắt đầu cầm quyền.
Không có xác nhận trong sử ký triều đại để chứng tỏ họ Trần là
thuộc tộc Đản nhưng các bằng cớ dân tộc học dựa vào chứng liệu lịch
sử, và suy đoán ngay từ lời nói và sinh hoạt của họ lúc khởi đầu khiến
ta nghĩ như thế, dù là có thể khiến nhiều người mang tính tự tôn phản
đối. Trong các thần tích lưu giữ ở các đền thờ vùng tỉnh Thái Bình thì
những người khởi đầu họ Trần đều mang tên các loài cá: ông tổ đầu
tiên (Trần) Kinh là cá Kình, Trần Hấp là cá Chắm/Trắm, Trần Lý là cá
Chép (Lý ngư), Trần Thừa là cá Dưa, Trần Liễu là cá Nheo, Trần Cảnh
là cá (Lành) Canh.
Khi Nhân Tông xác nhận “Nhà ta người Miền
Dưới - người vùng sông biển”, phải chăng đó là âm vang của tên tông
tộc “Người Sinh (từ sông) Nước/Thủy Sinh Nhân”? Trần Thủ Độ,
người dựng nghiệp Trần, hiên ngang tuyên bố: “Ta chỉ là con chó săn
thôi...” đủ cho sử quan chê nhẹ: “... tuy không có học vấn...” Ngay cả
ông vua đầu, Thái Tông, cũng không thoát nhận định: “... tuy có tư
chất tốt đẹp trời ban nhưng chưa có học thức...” Đây cũng là căn cứ để
