ta tin vào thuyết chính Nhân Tông mới là tác giả của Khóa hư lục đầy
ý nghĩa kinh sách sâu sắc. Nhưng Thái Tông nổi bật ở sự liều lĩnh,
xông xáo của chàng trai sông nước khi “bỏ thuyền lớn trong cõi
(thuyền biển, trên sông lớn của tông tộc), chỉ đi thuyền nhỏ” xông vào
đất Tống, bị lộ hình tích lại đương nhiên bứt rào cản, nhổ cọc mang
về! Đến ông anh gặp mùa nước lụt, thản nhiên dùng thuyền đi chầu,
nhân dịp hiếp cung phi Lý. Lúc cùng khốn nổi loạn thất bại lại “dùng
thuyền độc mộc, giả làm người đánh cá” đến xin hàng - và vua, qua
mười mấy năm ở kinh đô, lúc đó cũng đang ở trên thuyền chứ không
phải ngủ yên ấm trong cung điện lấy được của nhà Lý! Họ Trần “đời
đời chuộng dũng cảm... nếp nhà theo nghề võ, thường xăm hình rồng
vào đùi” (Nhân Tông). Và đằng sau những cá nhân nổi bật mang dấu
vết xăm đơn giản là cả một tập đoàn rằn rện có tên “thái long” (rồng
hoa): “Thời quốc sơ, quân sĩ đều xăm hình rồng ở bụng, ở lưng và hai
bắp đùi”. Và dân ở Vân Đồn còn có dấu hiệu mò ngọc trai sau khi nhà
Trần làm vua đến hơn trăm năm (1348). Đâu cần phải có nhà dân tộc
học so sánh nào đứng đó để ghi chép?
Tính sông nước khiến ta xếp lại tên Yết Kiêu. Hai người nô nổi
tiếng của Trần Quốc Tuấn, một tên là Dã Tượng (Voi Rừng) vì Đản có
một bộ phận phá rừng lấy gỗ gọi là Mộc Đản, ngày nay qua Việt mang
tên tộc Ngái/Ngải (Sán Ngải: Ngái ở Rừng). Yết Kiêu ghi bằng chữ
Hán nơi Toàn thư thường được giải thích là Chó Săn. Có vẻ dịch giả
hơi vị nể một nhân vật đã đứng tên trên đường phố chứ Từ hải chỉ đưa
nghĩa: “chó đồng, loại thở ngắn hơi”. Chữ “kiêu” ở sách sử mang bộ
“Mã” nhưng cũng có chữ “kiêu” mang bộ “điểu”, như thế hợp với chữ
“yết” kèm theo (cũng có âm đọc khác) mang ý nghĩa “tháo ra”, hay
đồng âm với chữ “yết” là “cổ họng”. Ta không đòi hỏi sử quan phải là
nhà điểu học nhưng gộp các hình tượng từ các chữ được điều chỉnh, ta
có hình dáng một con cồng cộc, con chim nuôi mang vòng thắt nơi cổ
họng, bắt cá mà không nuốt được của đám dân sông nước vùng hạ
Dương Tử, Tây Giang. Lúc Trần Quốc Tuấn thua quân, thấy Yết Kiêu
