phát thấp mà tiến trình xa, nhân dịp gán cho “tính trời” siêu hình cũng
tán tụng luôn hiệu quả “Thánh học” của phe Nho mình. Thật ra mọi
việc cũng chỉ là tuần tự nhi tiến trên nền tảng phát triển 200 năm của
Lý để sử quan mỗi khi được dịp đều không bỏ qua: hội thề tổ chức
liên tục thành thường lệ, tổ chức kiểm kê đinh số ở đơn vị thấp nhất, tổ
chức bên trong cung đình, sử dụng hoạn quan như điểm xuất phát
xuyên suốt của quyền hành trung ương, tổ chức lãnh thổ, thi cử thu
dụng người văn học trong thế mở cửa từ phía biển, qua chiến tranh...
Có những phát kiến tốt đẹp, tạo ảnh hưởng lâu dài nhưng nhìn kỹ
thì chỉ là phó sản của một toan tính khác. Như vấn đề khơi sông, đắp
đê, vấn đề thủy lợi theo cách nói ngày nay. Đê thì trước kia cũng đã có
nhưng rải rác tùy thuộc vào các thế lực lãnh chúa điền chủ trong vùng.
Nhưng với Trần thì đắp đê lần đầu được nhắc tới là năm 1248, gọi là
“để ngăn nước lũ tràn ngập” nhưng chủ yếu “từ đầu nguồn đến bờ
biển”, rõ rệt là một hình thức làm đường giao thông nối kết trú sở mới
của họ Trần là Thăng Long với quê hương cũ ở Miền Dưới, khu vực
Thiên Trường! Thăng Long là đất địch hôm qua, còn có dân chúng
thấy ông chúa cũ đi chơi xúm lại kêu khóc nhưng là trung tâm của
phần đất mới chiếm được, khác với khu sông nước căn bản, vững chắc
hơn nhưng lại nằm bên lề của vùng quản lý mới. Việc nối kết hai nơi
bằng đường đất - có thể nhiều nơi chỉ là nối các đoạn đê có sẵn, đã
khiến Trần an tâm với nơi ở mới, làm quân bình mối âu lo về tương
lai. Việc ấy cũng được thực hiện cùng năm với “việc lấp các khe kênh,
mở đường ngang dọc nhiều không kể xiết”. Đó là chủ trương của Trần
Thủ Độ, mang ý nghĩa phong thủy với sử quan nhưng thật ra với ông,
là có tác dụng khiến các địa phương mất tính cô lập, giúp diệt trừ các
thế lực nơi ấy theo cách ông “đi xem khắp núi sông cả nước, chỗ nào
có vượng khí đế vương thì dùng pháp thuật để trấn yểm”. Bảy năm sau
(1255) lại có việc đắp đê ở Thanh Hóa, đặt các chức quan hà đê trên
khắp các lộ. Công việc trị thủy do đó thành hình trên khắp cả nước,
