vào vòng loạn luân như ai. Lê Thần Tông Duy Kỳ (1607-1662) là
cháu ngoại Trịnh Tùng, cháu gọi Trịnh Tráng bằng cậu, thế mà phải
chịu làm rể ông này, lại lấy bà vợ có bốn con của ông bác họ Lê Trừ bị
Tráng giam trong ngục, hành động bị triều thần can ngăn, nhưng trước
sự thể bị áp bức đành chỉ có thể ngậm ngùi than van! Chỉ vì họ Trịnh
trong thế không thể cướp ngôi Lê thì để con cháu làm hoàng hậu, làm
vua thay mình. Tính chất tương tranh của các dòng lớn đương thời
khiến họ dùng nhân vật nữ làm thế kết giao, hòa hợp tạm thời, không
kể gì đến lời thánh dạy, hay phép nước do chính họ đặt ra, răn đe dân
chúng dưới quyền. Nguyễn Hoàng khi về Nam (1600), đã để con cháu
làm tin ở đất Bắc, thấy chưa đủ, bèn gả con gái cho Trịnh Tráng, nghĩa
là người ông-cậu trả thành cha vợ, cháu (có mẹ họ Đặng) vẫn lấy cô
và như thế, cháu (Trịnh Tùng) trở thành cha chồng người em cô cậu!
Tuy nhiên loại incest vì nhu cầu chính trị như thế là chuyện thông
thường của khắp nơi, không riêng gì Đại Việt.
Đời sống vốn không phải chỉ là chuyện của sách vở như đã
thoáng thấy trong các trường hợp bị trừng trị, làm cớ hòa hợp hòa giải
kể ở trên. Cái nghề xưa như trái đất, đầu tiên của nhân loại (trước nghề
thầy thuốc) cũng được ghi lại cẩn thận vào đời Lê, thời ông vua nối
nghiệp cha, thấy không cần sửa đổi gì nhiều vì coi là đã đạt đến tột
đỉnh của văn minh. Đầu năm mới (1501), Hiến Tông về Tây Kinh
thăm quê cha đất tổ, ra lệnh cấm các quan không được mang theo vợ
con, đĩ, để “bừa bãi tình dục”. Chữ “nữ kỹ” của Toàn thư đã được các
sử quan Nguyễn thế kỷ XIX sửa thành “nữ nhạc” vừa cho hợp với thể
giá tầng lớp thanh cao của mình, vừa để khỏi thất kính dưới mắt đấng
quân vương sắp buông lời châu phê. Một chữ dùng ngắn ngủi không
cho ta hiểu nhiều về sinh hoạt thường tục đó của nhân loại nhưng cũng
cho ta thấy ra một tổ chức, lỏng lẻo hay chặt chẽ thì không rõ, nhưng
vẫn là một tổ chức cung ứng sinh hoạt tình dục cho người có quyền
thế, tiền bạc đi theo với thời thịnh trị, an bình tương đối của Lê Thánh
Tông.
