GÀ MÁI GÁY TRONG TRIỀU ĐÌNH, TRÊN SÂN NHÀ:
VINH QUANG VÀ KHỔ NHỤC CỦA GIỚI TÍNH NỮ VIỆT
Chúng ta đã thấy cung đình triều Lý còn vướng vất tính chất
quyền uy truyền thống của phụ nữ trên đất Việt. Khi ông vua yếu thế
thì điều ấy hiện ra tuy vẫn bị khuất lấp dưới ngòi bút của sử thần nho
sĩ. Sử quan cho rằng thái hậu Ỷ Lan, mẹ đẻ của Nhân Tông, “gièm”
chết bà chính cung cũ. Nhưng sử thần cũng thấy khi Nhân Tông lên
ngôi thì bà Dương thái hậu “buông rèm cùng nghe chính sự”, có phe
phái đàng hoàng là thái sư Lý Đạo Thành. Nguyên tắc trưởng thứ có
dáng Nho giáo ấy nếu đủ sức mạnh thuyết phục thì làm sao bà mẹ ruột
Ỷ Lan với cậu bé vua sáu tuổi, đủ vây cánh để làm cuộc đảo chính
cung đình với gần cả trăm người bị giết, dù sử quan chỉ kể ra những
người phụ nữ? Đời Anh Tông có ông cậu Đỗ Anh Vũ tung hoành, là
người bị sử quan Toàn thư dài dòng kể lể tội lỗi trong lúc kẻ viết văn
bia lại không đủ lời tán tụng. Đời Cao Tông tiếp theo cũng có ông Đỗ
An Di/Thuận có vẻ như bị ông Tô Hiến Thành chia quyền, nhưng ông
Taylor lại thấy rằng viên thái úy cương trực của sử quan này cũng là
người dính líu đến phe họ mẹ! Nói tóm lại, qua tấm rào che chắn chữ
nghĩa của sử quan, ta vẫn thấy quyền uy của các ông cậu vua trên triều
đình, dấu hiệu của truyền thống ưu thế thuộc về dòng mẹ.
Lê có đổi khác theo tình hình lý thuyết trị nước áp dụng phổ biến,
sâu xa hơn, tuy nhiên với thực tế vướng víu tình cảm và một sự trùng
hợp tình cờ của lý thuyết Nho mà phe ngoại vẫn còn chen được vào
quyền binh trị nước. Với Nho giáo ngự trị, ngày nay người ta vẫn còn
vẽ ra những thảm cảnh có thật của người phụ nữ ở Á Đông. Hãy đọc
một phần nhỏ lời khinh miệt của phe cầm quyền khi xét đời vua trước:
“Nhân Tông mới lên hai tuổi đã sớm nối ngôi vua, thái hậu Nguyễn thị
là gà mái gáy sớm... Vua đàn bà mắt quáng buông rèm ngồi chốn
thâm khuê, bọn họ ngoại lòng tham, khoác lác hoành hành khắp cõi...
như Văn Lão, Xương Lê lòng như quỷ quái...” (Trung hưng ký, đời
