Thanh. Mạnh hơn nữa thì xưng đế, đổi quốc hiệu là Chu, ngang nhiên
tuyển lựa hai chàng trai họ Trương vào hầu hạ, trả thù cho phần nửa
nhân loại bị áp bức, như Võ Tắc Thiên của Đường. Ở Việt Nam chưa
có ai xưng đế nhưng bà “Nguyễn thị gà mái gáy sớm (vua lên hai,
nghĩa là bà thái hậu chưa quá tuổi teen!)” kia đã chém một loạt quan,
trong đó có công thần của ông cha chồng! Bà Từ Dũ thì theo một
nguồn tin, đã bảo được ông con hoàng đế chọn Dục Đức lên nối ngôi
tuy Tự Đức không bằng lòng ông con nuôi “vô hạnh” (Nguyễn Văn
Xuân giới thiệu, “Khúc tiêu đồng - Hồi ký Hà Ngại”, Nghiên cứu Huế,
tập 2, 2001, tr. 182). Sự kiện mất nước nửa sau thế kỷ XIX không phải
bắt đầu từ đây nhưng cũng là dịp cho biến chuyển thêm phần rối rắm
hơn.
Sự cô đơn trong cung cấm đã khiến xảy ra vụ án Mỹ Đường
(1824) thông dâm với mẹ mà sự trừng phạt vốn là theo luật pháp Nho
giáo nhưng cũng không tránh khỏi tiếng xấu cho Minh Mạng, trong đó
lời đồn về con cháu hoàng tử Cảnh thoát thân trốn sang Cao Miên, ít
nhiều gì cũng gây nên sự đề phòng về phía Nam kỳ có ông tổng trấn
không mấy thuận thảo với nhà vua. Vợ hoàng tử Cảnh cũng mang họ
Tống, một họ quý hiển, có khi được ban cho một bà hoàng khác họ
(trường hợp Hồ thị +1716, vợ Nguyễn Phúc Chú), có nhiều người lấy
vua chúa, như một người đàn bà đã gây nên sự rối loạn anh em, chú
cháu tranh giành gái, lúc Nguyễn còn là chúa.
Trong triều đình, bà thái hậu còn phải chịu nhiều áp lực phe phái
chứ ngoài dân gian, gia đình dù sao cũng là một đơn vị có phần riêng
biệt, nên người phụ nữ qua giai đoạn làm dâu khổ nhục, một khi trở
thành mẹ chồng thì đã là chúa tể với đám người dưới quyền. Tuy bề
ngoài không lấn chồng, nhưng với tình trạng các bà kinh doanh nuôi
chồng, ông chồng làm quan với số lương còm cõi, chỉ có danh vị, thì
quyền đó trở thành thế lực cụ thể với sự làm ngơ vì bất lực của đấng
nam nhi. Trong cái harem nhỏ vừa tầm với đại gia đình Việt, bà vợ già
là người ban phát ân huệ tình dục cho các bà vợ lẽ của quan. Cũng ông
