đồng Đại (Thái) bình hưng bảo của Đinh. Tuy nhiên căn cứ trên các
thông tin nghèo nàn về phía chúng tôi nhận được thì tính chất gọi là
nhà sưu tập muốn trở thành nhà cổ tiền học vẫn thật rõ nét tuy không
thể phủ nhận thiện ý của những người này. Đáng tiếc nhất là tính chất
“phong trào”, muốn làm nhà tiên phong, hay lấy danh vị đã đẻ ra
những tác phẩm quái gở, dù có bề dày đáng nể.
Một quyển Tiền cổ Việt Nam xuất bản trong nước và những bài
đăng rải rác khác cho thấy tác giả chỉ chép sách cũ, không hề bỏ công
suy xét trên các tài liệu đó, hay có vẻ như không có sưu tập riêng của
mình mà cũng không cần xem xét đến các sưu tập ở viện bảo tàng.
Sách “tiết kiệm” công sức đến mức in lại các bản vẽ khắc gỗ tiền của
D. Lacroix năm 1900, có vẻ được chọn lựa hơn bản chụp mẫu thật của
A. Schroeder vì bản này ít hình hơn. Không chịu suy nghĩ thêm một
chút, trong một bài viết, tác giả cứ cho rằng không có đồng Bảo hưng,
và tuy không biết đồng tiền này, vốn từ một niên hiệu tận xứ Bắc, đã
xuất hiện nơi Quê hương Đồng Khổ xa xôi, nhưng tác giả lại không
nhìn ra rằng chúng đã được nhắc nhở chính ngay trong các văn bản
cấm tiền ngụy của nhà Nguyễn! Lại có quyển được trình bày với dạng
một luận án ở Pháp! Một hai bài bàn về tiền thấy trên tập Nghiên cứu
Huế gần đây của một nhà sưu tập có dồi dào phẩm vật trong nước, vẫn
không thoát khỏi những sai lầm đáng lẽ không nên có đến lúc này, chỉ
vì cái thói quen lặp lại lời người khác, lặp lại luôn cả tinh thần huênh
hoang về dân tộc, đất nước được đào tạo từ các trường học thời mới.
Nếu không lặp lại thì có người lại suy đoán theo thiên kiến, ví dụ cho
rằng đồng tiền có hai mặt chữ niên hiệu giống nhau là do “các vị vua
thường sử dụng các thuật tạo ra yếu tố thần linh để tập hợp người dân
ủng hộ” chứ không phải giản dị vì thợ úp lộn hai khuôn có mặt chữ
vào với nhau! Và nếu thợ úp lộn hai khuôn mặt trái với nhau thì ta chỉ
có những miếng đồng vành tròn lỗ vuông, không biết của ông vua nào
cả, vậy mà vẫn là “điềm trời” báo hiệu Quang Trung thắng trận!
