tâm sao? Những tên đó chẳng đã sống chỉ cho bản thân mình đúng như
Elias, bất chấp tất cả những khiếm khuyết của chúng.
Câu hỏi ấy rất nghiêm túc, nhưng sẽ không được bàn đến vì về những cá
nhân sống ngoài Lager đã có rất nhiều người viết, còn chúng tôi muốn đây là
những câu chuyện về Lager. Chúng tôi dù muốn nói thêm một điều, dù điều
này có thể có ý nghĩa thế nào đi chăng nữa và dù từ bên ngoài chúng ta có
thể phán xét hắn đến đâu: Elias rất có thể là một con người hạnh phúc
Henri thì lại lành mạnh và văn minh xuất chúng, anh ta có cả một lý thuyết
hoàn chỉnh và hê thống về các cách sống sót ở Lager. Anh ta mói chỉ hai
mươi hai tuổi, cực kỳ thông minh, biết nói tiếng Pháp, tiếng Đức, tiếng Anh
và tiếng Nga, với một tri thức khoa học và xã hội tuyệt hảo. Anh trai anh ta
đã chết ở Buna mùa đông năm ngoái, và từ hôm ấy Henri chấm dứt mọi liên
hệ tình cảm. Anh ta co mình lại trong một lớp vỏ bọc, tập trung đấu tranh để
sống với tất cả sức mạnh chắt lọc được từ nền giáo dục tinh tế và trí tuệ
nhạy bén cùa mình. Theo lý thuyết của Henri có ba cách thoát khỏi sự hủy
diệt mà không hổ thẹn với việc làm người: xoay xở, tình thương và trộm
cắp.
Bản thân anh ta thực hiện cả ba cách. Không một chiến lược gia nào qua mặt
được Henri trong việc bịp (mà anh ta gọi là "gieo trồng") bọn tù người Anh.
Trong tay anh ta bọn chúng thực sự trở thành những con gà đẻ trứng vàng, vì
chỉ cần trao đổi một điếu thuốc Anh là đủ no bụng một ngàv. Đã có lần
người ta trông thấy Henri được ăn hẳn một quả trứng luộc.
Việc trao đổi hàng hóa từ bọn Anh chịu sự độc quyền của Henri, và chính đó
là chỗ để xoay xờ.
Nhưng cái vũ khí chính để Henri làm ăn được với bọn Anh và với những
người khác lại chính là tình thương. Henri có thân hình và khuôn mặt thanh
thoát, trông tựa như Thánh Sebastian xứ Sodoma: đôi mắt anh ta đen và sâu,
cằm chưa có râu và anh ta cử động với một vẻ trang nhã từ tốn bẩm sinh
