ốm. Đi đâu không biết. Phải chuẩn bị cho hành trình mười lăm ngày. Cứ một
người điểm danh thiếu thì sẽ có mười người khác bị bắn.
Chỉ còn một số ít kẻ ngấy thơ và ảo tưởng là còn hy vọng: chúng tôi đã từng
nói chuyện với những người vượt biên từ Ba Lan, từ Croatia và biết phải ra
đi thế này có nghĩa là gì.
Với những kẻ bị kết án tử hình, theo truyền thống sẽ có một nghi lễ khổ
hạnh để tỏ rõ rằng mọi dục vọng và giận dữ đều đã hết, bản án chỉ còn đơn
giản là một trách nhiệm buồn thảm với xä hội, và điều này khiến người phán
quyết thương cảm kẻ bị kết án. Vì thế người ta tránh quan tâm quá mức đến
tội phạm, cho phép họ ở một mình, an ủi họ về mặt tâm linh nếu họ muốn,
tóm lại là người ta muốn để tội phạm không cảm thấy bị bao bọc bởi thù hận
hay độc đoán mà bởi sự cần thiết, bởi công lý. Cùng với sự trừng phạt sẽ là
tha thứ.
Nhưng chúng tôi thì không được thế, vì chúng tôi quá đông mà thời giam thì
quá ít, mà suy cho cùng thì tại sao chúng tôi ph ải tự trừng phạt, vì tội lỗi gì
mà chúng tôi cần được tha thứ? Trưởng trại người Ý quyết dịnh mọi hoạt
động đều phải diễn ra bình thường cho đến khi có lệnh khởi hành; bếp vẫn
nấu, các nhóm dọn vệ sinh vẫn dọn như thường, thậm chí các thầy vẫn tiếp
tục lớp học buổi tối như mọi ngày. Chỉ có điều tối hôm ấy bọn trẻ con không
được giao bài tập về nhà.
Màn đêm xuống, một đêm rõ là mắt thường không thể dõi theo mà sống
nổi
. Mọi người đều cảm thấy điều đó: không một lính gác nào, Ý cũng như
Đức, có lòng ngó xem những con người biết mình rồi sẽ phải chết đang làm
gì.
Mỗi người chọn một cách từ biệt cuộc đời hợp với mình. Người thì cầu
nguyện, người uống thả giàn, người lại say sưa dâm đãng một lần cuối.
Nhưng những người mẹ thì lo lắng chuẩn bị đồ ăn cho chuyến đi, tắm cho
bọn trẻ, chuẩn bị hành lý, và đến bình minh thì những sợi dấy thếp gai quấy
