Tất nhiên điều đó không ngăn cản nhiều người trong bọn họ thỉnh thoảng
cho chúng tôi mẩu bánh và củ khoai, hay sau giờ phát "Zivilsuppe" đưa cho
chúng tôi bát xúp của họ để vét nốt rồi rửa sạch đem trả họ. Họ làm thế để
thoát khỏi ánh mắt đói khát cầu xin nào đó, hay vì một giây phút động lòng,
hay chỉ vì tò mò muốn nhìn chúng tôi từ mọi hướng đổ xô tới tranh giành cái
miếng ấy với nhau như bầy súc vật không biết kiềm chế cho đến khi tên
khỏe nhất nuốt được vào mồm và những kẻ khác đành bẽ bàng bước thấp
bước cao bỏ đi.
Giữa tôi và Lorenzo không có những chuyện đó. Và dù việc cố gắng giải
thích những nguyên nhân đã giúp cuộc đời tôi - trong hàng nghìn những số
phận tưong đồng khác - đã trụ được qua thử thách có thể có ý nghĩa như thế
nào đi nữa, tôi tin rằng mình còn sống đến hôm nay chính là nhờ anh. Không
chỉ nhờ những giúp đỡ về vật chất của anh mà vì sự có mặt của anh. Cái
kiểu tốt bụng nhẹ nhàng và tự nhiên của anh đã liên tục nhắc nhở tôi rằng
vẫn còn một thế giới ngay bên ngoài cái thế giới của chúng tôi, còn có một
điều gì đó, một ai đó vẫn trong sáng và tròn đầy, không bị nhiễm bẩn, không
lây thù nghịch, xa lạ với lòng căm ghét và nỗi sợ hãi, một điều khó định
nghĩa nổi, một mầm nhỏ nhoi của cái thiện, và do đó đáng để sống vì nó.
Nhân vật trong những trang sách này không phải con người. Tính người của
họ đã bị vùi lấp, chính họ đã tự chôn nó vì sự xúc phạm phải chịu hay đã gây
ra cho người khác. Những tên SS độc ác và bệnh hoạn, những Kapo, tù
chính trị, tội phạm, Prominent lớn nhỏ cho đến những nô lệ Hafttling người
này giống hệt người kia, tất cả các bậc trong cái hệ thống điên rồ bọn Đức
dựng lên ấy đều bị gom lại đầy nghịch lý trong một sự tồi tàn nội tâm giống
hệt nhau.
Nhưng Lorenzo là một con người, tình người của anh thanh khiết, không bị
vấy bẩn. Anh ở ngoài cái thế giới của những tiêu cực. Nhờ Lorenzo mà tôi
đã không quên rằng bản thân mình cũng là một con người.
