Đừng nghĩ rằng giày chỉ đóng vai trò thứ yếu trong cuộc sống ở Lager. Cái
chết bắt đầu từ chính những đôi giày: với hầu hết chúng tôi giày chính là
công cụ tra tấn, chỉ vài giờ đi đã gấy ra những vét loét đau đớn rồi nhiễm
trùng một cách chết người. Ai bị như vậy sẽ buộc phải bước đi hệt như đeo
tạ dưới chân (hóa ra đó là lý do cho nhịp đi lạ lùng của đoàn quân khi diễu
hành về buổi tối); đã bị thế thì lúc nào cũng đén cuối, ăn đấm, không thể
chạy thoát nếu bị đuổi theo; chân sẽ sưng tấy lên, mà càng sưng thì phần gỗ
và vải của giày chạm vào càng trở nên không thể chịu đựng được. Không
còn cách nào khác là vào viện: nhưng vào viện với triệu chứng "dicke
Füsse" (chân sưng) thì nguy hiểm lắm, bởi ai cũng biết, đặc biệt là bọn SS,
rằng không có cách nào chữa khỏi bệnh này.
Đây là còn chưa nhắc đến công việc, riêng bản thân nó đã là một sự rối bời
của những quy định những cấm kỵ và những vấn đề.
Tất cả chúng tôi đều làm việc, trừ người ốm (để được công nhận là ốm đòi
hỏi phải có một hành trang trí khôn và kinh nghiệm đáng kể). Hằng sáng
chúng tôi đi theo đội từ trại đến Buna; hằng tối chúng tôi trở về, xếp theo đội
hình 6 vuông. Chúng tôi được chia thành khoảng hai tram Kommando để
làm việc, mỗi Kommando có từ mười lắm đến một trăm năm mươi người do
một Kapo điều hành.
Có Kommando tốt và có Kommando kinh khủng: phàn nàn là làm vận
chuyển, công việc khá nặng, nhất là vào mùa đông, chưa cần tính lý do đặc
biệt nào mà đơn thuần là vì luôn phải ở ngoài trời. Có cả những Kommando
chuyên môn (thợ điện, thợ xấy, thợ nề, thợ hàn, thợ cơ khí, v.v...), mỏi loại
gắn với một xưởng hay một phòng của Buna và trực thuộc đốc công là dân
thường nhiều hơn, thường là dân Đức hoặc Ba Lan. Chuyện này cũng chỉ
trong giờ làm việc còn trong thời gian còn lại thì thợ chuyên môn (tổng cộng
chỉ có không đến ba bốn trăm người) không được đối xử gì khác so với
những người làm việc bình thường. Việc phân từng người vào mỗi
Kommando do một văn phòng đặc biệt của Lager thực hiện - Arbeitsdienst,
phòng này thường xuyên liên lạc với ban giám đốc Buna. Arbeitsdienst
