chết. Mọi khi tầu sắp đến nơi mới rúc còi, nó đã đáp thuyền ra bán bánh
cho những hành khách đi suốt không lên bến.
Đến giờ đi học, Dị và tôi ra đường, thấy người ta vác trên vai những kẻ
bị nạn đắm tàu, hoặc chưa chết, hoặc chết rồi, tóc rũ ra, mặt nhợt như tờ
giấy. Trời ẩm giá và mù sa trắng xóa, những người sống và những người
chết ấy chạy vùn vụt trên đường để đến Nhà thương, nhà xác.
Chúng tôi sợ quá, đi lẩn sau các gốc cây. Qua Nhà thương, tôi ù té chạy.
Từ hôm ấy, cái Nhà thương kia đối với tôi là một thứ ghê rợn nhất. Muốn
trốn tránh nó, tôi phải tìm con đường khác xa gấp hai lần.
Một đêm, trời đen như mực, mẹ tôi thấy đau quặn bụng, bà đánh thức
thầy tôi dậy đưa bà đến nhà thương đẻ. Lúc qua nhà ngang, chỗ buồng tầm,
mẹ tôi còn soi đèn xem các nia tầm còn lá dâu không rồi mới ra đi. Đêm
khuya xe không có, thầy tôi xóc cánh tay mẹ tôi qua mấy con đường mới
đến Nhà thương.
Than ôi, lần ra đi là lần mẹ tôi vĩnh biệt cuộc đời, cuộc đời chỉ có một
người chồng, một đứa con và mấy nia tầm.
Mẹ tôi đã kiệt sức chết trên bàn đẻ, đứa con còn nằm trong bụng chưa ra.
Mẹ tôi không được gặp con khi tắt thở, cũng không được thấy chồng, vì lúc
ấy thầy tôi chạy lên núi, vào Nhà thương Tây gọi viên đốc tờ người Pháp.
Ông ta không xuống, còn mắc ngủ và ngại rét. Tôi nhớ tôi đang trùm kín
chăn bởi sợ ma - cái đất này, ông Bồng bảo có nhiều cốt lắm, đó là bãi
chiến trường ngày xưa - thì thày tôi về khẽ kéo chăn ra và run giọng bảo:
“Mẹ con đi rồi”! Giá lúc khác thì tôi không hiểu chữ “đi” là gì, nhưng ở lúc
này tôi hiểu rõ ràng ngay cái nghĩa gớm ghê của nó. Tôi chui vào chăn mà
khóc. Thày tôi lại mở cửa bước ra.
Ngày hôm sau, ở Nhà xác về, tôi thấy ông Bồng đang ngồi sơn chiếc
quan tài. Mầu sơn đỏ như sắc máu! Bàn tay run rẩy của ông chậm chạp đưa
chiếc bút sơn cùn trên tấm ván gỗ vàng tâm còn ướt, tiết ra một mùi hôi
hám. Cỗ quan tài đóng vội, cá không liền khớp, gỗ xấu nứt vỡ ra, ông Bồng
phải lấy đất sét trộn vôi nhét vào. Cái quan tài của mẹ tôi! của người đàn bà
suốt đời vất vả, thờ chồng, quý con, hy sinh đến nỗi quên cả thân mình.
