23. – HẠNG-THÁC
Đức Khổng-Tử một hôm, đem các học-trò theo ngồi trên xe đi chơi.
Dữa đường gập lũ trẻ con đang nô đùa, trong bọn có một đứa trẻ mặt mũi
khôi-ngô, đứng im không đùa. Khổng-Tử dừng xe lại hỏi : đứa trẻ sao
không vui đùa ? Đứa trẻ đáp : « Đùa là vô-ích, áo rách khó vá, trên buồn
lòng cha mẹ, dưới sô-đẩy với anh em, vưa nhọc mà không bổ-ích, hay gì
mà chơi, nên không chơi ». Nói song cúi đầu nhặt ngói đắp nên một cái
thành dữa đường. Khổng-Tử mắng : « Sao mày không chánh xe ». Đứa trẻ
đáp : « Từ xưa đến nay, xe phải chánh thành, có bao giờ thành lại phải
chánh xe ». Khổng-Tử xuống xe bảo rằng : « Mày hãi còn trẻ tuổi mà sao
làm chuyện dả-dối vậy ? » Đứa trẻ đáp : « Người sinh ba tuổi, đã biết có
cha mẹ ; co thỏ sinh được ba ngày, đã biết chậy đi ; con cá sinh ba ngày, đã
biết bơi nơi dang hồ, ấy là phép giời tự nhiên, sao lại bảo là dả-dối được ».
Khổng-Tử hỏi : « Mày ở quê nào, tên gì, họ gì ? » Đứa trẻ đáp : « Tôi họ
Hạng tên Thác, quê ở Phiên-Hương ». Khổng-Tử nói : « Ta muốn đem mày
đi chơi, bằng lòng chăng ? » Thác nói : « Tôi còn cha già, còn ở nhà phải
thờ-phụng ; tôi còn mẹ hiền, còn ở nhà phải kính nuôi ; tôi có anh hiền, còn
ở nhà phải kính thuận ; tôi có em ngu, còn ở nhà phải dậy bảo ; tôi có thầy
học, còn ở nhà phải học tập, không thể đi chơi được ». Khổng-Tử nói : «
Trong xe ta, có 32 con cờ, mày đánh cờ với tao, bằng lòng không ? » Thác
nói : « Thiên-tử mà cờ bạc thì bốn bể không yên ; chư-hầu mà cờ bạc thì
loạn cương-kỷ, học trò mà cờ bạc thì bài vở sao-nhãng ; tiểu-nhân mà cờ
bạc thì nhà cửa bần-bách ; nô tì mà cờ bạc thì phải đòn vọt ; làm ruộng mà
cờ bạc thì cầy cấy mất mùa, vậy thì tôi không thể chơi cờ với ngài được ».
Khổng-Tử nói : « Tao với mày muốn ra bình thiên hạ, ý mày thế nào ? »
Thác đáp : « Thiên-hạ thì bình làm sao được, có núi cao, có sông hồ, có
Vương-hầu, có tôi tớ. Núi cao mà bình thì chim muông ở vào đâu ? Sông
hồ mà bình thì cá dải ở vào đâu ? Vương hầu mà bình thì dân trông vào đâu
