34. – BÁ-LÝ-HỀ
Lý-Hề người nước Ngu tự là Tỉnh-Bá, nhà nghèo-khó, 30 tuổi mới
cưới vợ, sinh 1 con giai, ông học tài uyên-bác, song chửa gập thời. Vợ có
khuyên chồng đi lập công-danh, nhà còn có một con gà là của cải, đem diết
làm thịt, lại thiếu củi phải bẻ cửa và then ra đun, để làm tiệc đưa chồng. Lý-
Hề bỏ nhà ra đi, trăm thảm nghìn sầu, qua Tề không ai hỏi tới, 40 tuổi còn
đi ăn mày nơi đất Chất, gập được bạn nghèo tri-âm là Kiển-Thúc tìm một
việc cho đi chăn châu, để lấy tiền chi-độ. Nhờ được nuôi châu khéo mà
được làm gia-thần Vương-Tử-Thoát nước Châu. Sau nhờ bạn là Cung-Tri-
Kì tiến lên làm vua Ngu làm quan Đại-Phu. Đến khi sau, lại bị Tấn-Hầu sai
đi phò dâu đám cưới qua Tần. Hề than rằng : « Ta ôm tài tế-thế mà không
gặp đặng minh-chúa, mà chổ tài với đời, già rồi còn làm khách đưa dâu cho
người, làm thân đầy-tớ, khổ biết dường nào ! » Rồi dữa đường bỏ cô dâu
mà chốn, qua Tống bị lắm nỗi khó-khăn, qua Sở lại bị nghi là dan-tế, bắt
chói, rồi bắt nuôi châu ngựa. Sau Tần-Mục-Công biết là người hiền đón về.
Khi xuống xe Tần-Mục-Công thấy Lý-Hề đầu đã bạc phơ, hỏi tuổi thì đã 70
chẵn, Mục-Công than rằng : « Già rồi còn chi, rất đáng tiếc ! » Lý-Hề nói :
« như khiến đi đuổi chim bay, bắt thú dữ, thì tôi già thực, còn như khiến tôi
ngồi lo việc nước, thì tôi hãi còn trẻ lắm, xưa Lã-Vọng tuổi đã 80, còn ngồi
câu nơi sông Vị, vua Văn-Vương đón về làm Thượng-Phụ, nay tôi về với
Chúa-Công đây, so với Lã-Vọng chẳng là còn sớm hơn mười năm sao ? »
Mục-Công khen và phong làm Tả-Thừa-Tướng. Lý-Hề lại tiến-cử bạn cũ là
Kiển-Thúc phong làm Hữu-Thừa-Tướng. Tìm được cả vợ con cũ, xum họp
một nhà.
