Về chủ đề này, Moravia đã nhắc lại câu nói của cố thủ tướng Thụy Điển
Olof Palme: “Không trông cậy gì vào nhà nước mà phải thương đến người
dân”. Cho nên tôi sử dụng danh tiếng của mình để góp phần thức tỉnh
lương tri dân chúng về những nguy cơ đang đe dọa họ. Và sự đóng góp của
tôi là ít ỏi.
Thế mà nhà văn này lại là tác giả của cuốn tiểu thuyết Lãnh đạm. Người ta
hỏi ông tại sao lại thế, ông phân bua thế này: “Không, tôi là kẻ từng chịu
quá nhiều cái thói lạnh nhạt của người đời, và đã viết một cuốn sách để
chống lại nó. Điều mà tôi gọi là sự hờ hững chính là một hình thái của tâm
trạng âu lo mà tôi đã nói đến trong các tác phẩm của tôi, chẳng hạn trong
cuốn Âu lo”.
Truy cứu cội nguồn của cảm giác này, Môravia cho biết đấy là sự phát triển
của nghề viết văn của ông “Khi người ta hỏi tôi phải chăng tôi là một kẻ
ủng hộ hòa bình, tôi liền trả lời không, tôi chỉ là một nhà động vật học, tôi
muốn bảo vệ các giống loài”. Tôi không quan tâm đến chủ nghĩa hòa bình,
nó là một từ đã cũ. Tôi cảm thấy rằng tất cả vấn đề mà tôi quan tâm, đấy là
vấn đề quả bom, một thứ bệnh tâm lý.
Theo ông trái bom là một thứ bệnh hoạn, không phải là một biến cố bất
thường. “Một thứ bệnh vốn tồn tại trước khi người ta chế tạo ra quả bom,
và là căn bệnh giết chết thế giới này. Đấy cũng là điều xảy ra trong Đại
chiến II, một sự lôi cuốn của con người vào con đường tự sát”.
Ông đã đến Hiroshima. Nhưng không hoàn toàn ngạc nhiên trước thảm họa
này mà cảm thấy quang cảnh đó có một cái gì thân thuộc. Nhắc lại thời Đại
chiến II, với hình ảnh “Người Đức ra trận với những bông hoa cài trên
súng”, ông nói đấy là “cuộc hôn nhân với cái chết, là hành trình đến cái
chết”.
Còn đối với những đồng bào Ý của ông, ông cho rằng họ không quen thuộc
với cái tâm lý chết chóc. “Họ không thích nghĩ đến chuyện đó, bởi đấy là
