là tiếng nói của Hugo đến với chúng ta, bảo rằng “Tôi thuộc về những kẻ bị
loại bỏ và đầy ải”.
Ông đã từng náo loạn, vô dụng, mênh mông, bị đày đọa, chiến thắng, tồi
tàn, quang vinh, bị truy nã. Ông đã ở trên vách đá Guernesey để đối thoại
với thượng đế (và thượng đế đã đáp lời ông). Ông đã từng yêu những người
đàn bà và tiền tài, những bức họa của Titan và những chiếc giường chật
hẹp. Ông đã từng viết ra hai trăm câu thơ mỗi ngày vào những thời hứng
khởi nhất. Cả một thế kỷ đi qua trước những khung cửa sổ của ông, bằng
thơ, bằng những ca khúc và những khẩu hiệu hô vang. Ông lớn lao nhờ văn
chương, bé nhỏ trong cuộc sống và ru ngủ hàng ngàn học sinh thú nhận với
ông lòng khâm phục đượm màu ghen tị. Những tác phẩm của ông đã phục
vụ (như người ta làm quân dịch) cho sân khấu, điện ảnh, nhạc kịch và tranh
truyện. Có những trường học Victor Hugo, một ga điện ngầm Victor Hugo,
những đại lộ Victor Hugo, những con tem (1930,1985), những tờ giấy bạc.
Đâu đâu ông cũng có mặt và cũng không ở đâu hết. Đức Bà của Paris đã
bán ra 50 vạn vé và đám đông chen chúc nhau để nghe các nhạc
khúc Belle hay Au temps des cathédrales theo tiết tấu nhịp hai. Tóm lại
Victor Hugo là một ngôi sao. Hơn nữa là một nhãn hiệu.
Ông ra đời vào lúc Chateaubriand xuất bản cuốn Thiên tài Thiên chúa
giáo (một cái tên thật phù hợp với Hugo). Người cha ông là hạ sĩ quan hậu
cần, chuẩn tá rồi thiếu tướng và là người chồng bị cắm sừng. Mẹ ông đi
những đôi giày màu xanh lá cây để giẫm lên đất màu của Đế chế Pháp. Từ
trẻ ông đã phát hiện ra văn học trong nhà tu kín, chất hoa tình trong thư
viện và tôn vinh vợ mình chín lần trong đêm tân hôn như vị nữ thần của thi
ca và nghệ thuật. Nhưng người vợ không bao lâu đã không còn trung thành
với chồng, rồi đến lượt ông cũng thế. Một thời gian ông say mê những di
tích cổ, rồi lại mê những con tàu, rồi những chiếc bàn xoay và trò chuyện
thân mật với những nhân vật nổi tiếng trong đó có Marat, Napoléon đệ
Nhất, và cả với Machiavel, Mahomet, Eschyle, Molière, Mozart… Cuộc
đời ông như bao cuốn tiểu thuyết, bao bộ phim. Ông cũng đã đối thoại với
