Bà chúa nguyên là Đệ nhị tiên chúa Quỳnh Nương trên trời, làm vỡ
chén ngọc nên bị giáng xuống trần làm con gái họ Lê ở Vân Cát. Lớn lên
tài sắc vẹn toàn, ham thích bút nghiên, nàng lấy người họ Đào bên Tiên
Hương, đã đẻ con, sống với nhau rất tương hợp. Hết hạn lưu đầy, nàng về
trời nhưng vẫn thương nhớ trần gian, lại xin cho xuống, bắt đầu một cuộc
đời phiêu bồng nghịch ngược. Với phép thuật trong tay, bà phù trợ cho bao
kẻ khốn khó, trừng trị loài ác nhân. Cạnh đó, lại là những hành trạng khôn
lường: đi mây về gió, hay hiện lên trêu ghẹo khách qua đường trên quãng
đèo núi vắng vẻ. Những lúc giận dữ, Bà làm dịch bệnh trâu bò, đốt chợ búa,
trang ấp, làm cả một vùng tan hoang. Nhưng nói chung Bà Chúa là vị thần
hào phóng. Từ Tam Điệp trong Ninh Bình ra Tây Hồ ngoài Thăng Long...
đều có đền phủ thờ Mẫu Liễu, nhưng không đâu nguy nga bằng hai ngôi ở
Vân Cát, Tiên Hương. Những cầu đá, cột đá, ngôi thủy đình thanh thoát
bên hồ bán nguyệt kè đá xanh chắc nịch, dập dờn mấy tàu súng. Ngày hội,
con công đệ tử từ cả vùng đồng bằng sông Hồng kéo về, tận Tuyên Quang,
Thái Nguyên đổ xuống, trong Thanh Nghệ ra. Nườm nượp, vì Bà Chúa rất
rộng tay độ trì, từ kẻ khó đến những bà buôn mong một vốn bốn lời. Đó là
những ngày vui của cả tổng, cả vùng. Hàng quán lều rạp mọc lên khắp nơi.
Những trò đu bay, xóc đĩa, xiên lình, câu chầu văn, ba mươi sáu giá đồng
mê mải người xem. Người ăn mày qua mươi ngày hội không lo đói được
nửa năm.
Là người làng Bà Chúa, nhưng Liệu sớm không được chòng ghẹo, trêu
đùa ai, ngay cả làm nũng mẹ cũng không. Tuổi thơ của cậu chấm dứt từ
năm lên sáu để mang sứ mạng Báo Thư Cừu, tức là trả mối hận đèn sách
cho cha và anh. Trọ học ở Hạnh Lâm, Công Luận, dù nhọc nhằn với Tam
Tự Kinh, Liệu vẫn được phép thảng hoặc chơi trận giả bằng gươm giáo gỗ
bên chiếc lò gạch. Nhưng ông đồ Trần Huy Trình muốn con sớm hay chữ,
sau đó đã bắt học tắt ngay những Đại học, Ngũ kinh, Tứ thư và Bắc Sử.
Sớm xa rời những nghịch ngợm hồn nhiên, Liệu phải sống theo kiểu con
cháu Thánh Hiền. Năm mười lăm tuổi, cảnh nhà bí quẫn, cậu bắt đầu bán
