CÕI NGƯỜI
Trần Chiến
www.dtv-ebook.com
Học Chữ
“Tiền làm quan, đạt làm thầy”
“Với mục đích học để đi thi, người dậy cũng như người học đương
thời có cần gì phải nghiên cứu ý nghĩa của những quyển sách, mà chỉ cần
thuộc lòng từng câu, từng chữ, từng điển tích để làm bài. Nhận xét người
hay một việc khác đều không được phép ra ngoài ý kiến phê phán của Tống
nho và Hán nho”.
Nghĩ về sự lố bịch, vô tích sự của việc học hành cử tử thời đầu thế kỉ
XX, Trần Huy Liệu nhận xét vậy. Nhưng đó là vào mãi sau này, khi ông
năm mươi tuổi. Chứ còn bây giờ, hễ mó tay vào việc gì trong nhà, cậu út
đều nhận những lời ngăn cản:
- Cứ để đấy, đã có các chị.
- Học đi con. Có nghe câu “chẳng tham ruộng cả ao liền, chỉ tham cái
bút cái nghiên anh đồ” chửa? Con phải đỗ đạt rồi ra làm quan cho cả làng,
cả tổng biết tiếng chứ.
Làm anh đồ, ông quan, cậu bé vắt mũi chửa sạch chưa đến đoạn thích
thú. Nhưng những lời dạy bảo thấm vào cậu như giọt nước ngày đêm nhỏ
vào đất cát, cằn cỗi mấy cũng có ngày sũng sịu. Đến nỗi mà trên đường từ
Vân Cát đi Hạnh Lâm, qua cửa huyện nha Vụ Bản, Liệu giở ra cái trò làm
ông bố vừa sợ vừa buồn cười. Đứng trước mặt anh lính gác, cậu ưỡn ngực
ra, trỏ vào công đường: “Ngày sau ông lớn lên thi đỗ làm quan to gấp mấy
cái ông huyện ngồi trong kia ấy chứ”. Chú lệ tròn xoe mắt vì ngạc nhiên.
Ông đồ vội vàng kéo con đi, trong lòng không phải không thích thú.
