Chi là địa chủ cải tạo chưa xong, không thể vào được cơ quan trung ương”,
đề nghị giả về... Sau khi xin ý kiến Phạm Văn Đồng, Liệu phúc đáp lại rằng
Nguyễn Đổng Chi đang có công trình về cổ văn học sử, Ban giữ lại cải tạo
tiếp. Rồi về Hà Nội, thế là thoát!
Ngoài Nguyễn Khắc Đạm, Nguyễn Ngọc Tỉnh, Nguyễn Đổng Chi, Lê
Toại (vốn là một ông phán)... , có những người Liệu rất thương nhưng
chẳng làm gì để giúp được. Đoàn Xuân Kiểu tức Hoàng Công Khanh,
ngoài Hải Ninh có “tí toáy” “định” cướp một đồn binh, Pháp bắt được đưa
lên Sơn La. Chẳng phải tù cộng sản, Kiểu nằm chung buồng giam với Tô
Hiệu, vì cũng bị lao. Anh giữ quan hệ tốt với mọi người, đóng một chân
văn nghệ đắc lực. Khi làm tập thơ văn cách mạng trong nhà tù, Liệu đưa
một bài của Kiểu vào, kí tắt “Đ. X. K”. Trường Chinh, tức Đặng Xuân Khu,
có lần hỏi “anh kiếm đâu bài thơ hay, thỉnh thoảng người ta vẫn tưởng của
tôi, cứ khen”, Liệu chỉ cười, vì tác giả đang cưa gỗ trên rừng. Sau này, hết
hạn cải tạo của ta, Đoàn Xuân Kiểu về Hà Nội, viết lách trở lại, được giải
thưởng của Liên hiệp Văn học Nghệ thuật Việt Nam.
Liệu hay có liên quan đến những “số phận” kiểu như thế. Đó cũng là
“số phận” của ông? Rất nhiều chuyện, sau này, lúc bình thời, ông chỉ nói
được với vài người, trong đó có Minh Tranh, một thời nắm nhà xuất bản Sự
thật, tham gia nghiên cứu lịch sử Đảng. Có lẽ sau Nguyễn Bình, Hải Triều,
Trần Đình Long, thì Minh Tranh là người Liệu gửi gắm nhiều tâm sự, cả u
ẩn lẫn trong veo. Sau Minh Tranh, Liệu có những hậu sinh gần gũi trong cơ
quan: Bùi Đình Thanh, Văn Tạo, Nguyễn Công Bình.
Chẳng hạn, “nắm” trong tay những nhà nghiên cứu tên tuổi đã lừng
lẫy, thì làm thế nào để họ phát huy sở học sở trường mà không mắc “phốt”
chủ quan, biệt phái. Đào Duy Anh, Cao Xuân Huy... dù làm sử hay bơi
trong bể Hán Nôm đều có chuyên môn rất sâu, khó thay thế trong địa hạt
hẹp của họ. Liệu nổi tiếng cũng đã lâu, nhưng lại trên trường báo chí, cách
mạng, phải nói thẳng là đi sau họ về phương pháp luận sử học. Ông phải
