CÕI NGƯỜI
Trần Chiến
www.dtv-ebook.com
Lịch Sử 80 Năm Chống Pháp
Hồi lang thang làm báo, ở tù, Liệu đã viết những cuốn sử nhỏ. “Anh
hùng khứ quốc. Ông Nạp Nhĩ Tốn (Nellson)” in trong Cường học thư xã
năm 1927, rồi đến “Bạo động Yên Thế”, “Thái Nguyên khởi nghĩa” (sau
nhà xuất bản đổi thành “Loạn Thái Nguyên” cho dễ bán) là các khởi động
đầu tiên. Trong kháng chiến, lúc “ngồi chơi xơi nước” và đợi... tự tử, “Sơ
thảo lịch sử cách mạng cận đại Việt Nam” ra đời, in giấy rơm. “Tiện thể”,
trong một lúc vừa phẫn chí vừa rồi việc, ông thường trực quốc hội viết hồi
ký kể lại đời mình, từ lúc tấm bé đến liên chi đoạn tù đày. Hồi kí thì chưa
in, nhưng cuốn “Sơ thảo... ” đã đem lại cho ông nhiều thứ quý báu: bạn bè,
những nhận xét, lớn nhất là sự tự tin. Ông được góp ý kiến rằng thời cận
đại cũng có những thành tựu về văn hóa xã hội, sự phản ánh về kinh tế
trong sách còn mỏng. Liệu muốn làm quyển mới trên nền cái đã có, đặt cho
nó một phạm vi hẹp hơn, lịch sử chống Pháp thôi, trong 80 năm, còn những
vua tàu thủy Bạch Thái Bưởi, thơ văn các ông hoàng, những công trình,
tiến bộ mang ảnh hưởng Pháp không đụng tới. Hẹp, nhưng nhất định phải
sâu hơn, thấu đáo chứ không theo những yêu cầu bên ngoài. Đây là công
trình của riêng ông cơ mà, dầu trong khi làm, ông vẫn sống bằng lương
bổng Nhà nước.
Giờ là lúc tĩnh tâm, tĩnh trí để tra cứu trong thư viện, đối chiếu, học
phương pháp trong các cuốn sử Pháp, Trung Hoa hay Liên Xô. Phương
pháp chẳng phải là thế mạnh của một người tự học. Ngược lại, ông đã sống,
nếm trải quá nhiều, đã gặp các nhân vật chính yếu của một thời như hai cụ
Phan, Nguyễn An Ninh, Hồ Chí Minh, Bảo Đại... Không gì dễ hơn là đi
vào sử cận đại, cái thời của cả cha, anh ông. Nó không quá xa xôi để “tan”
