khai hội ở rạp chiếu bóng Đa Cao, thực chất là mít tinh nói về nỗi nhục mất
nước. Trong khuôn khổ cuộc họp không thể nói hết, ông Tây này bèn biến
nó thành biểu tình, nói thác với sở Cẩm là mời mọi người về nhà mình ăn
tiệc. “Tiệc” là bài diễn thuyết về quyền tự do, dân chủ, “ăn” xong rồi thì
mời quý vị về nhà... Những vụ việc ấy làm điên đầu nhà cầm quyền, trong
khi đám thanh niên thấy thú vị và phấn khích lắm. Tóm lại, là phải có
“nhân cốt” để đẩy “phong trào” đi xa nữa. Nhóm phái thôi ư? Phải là
“Đảng” nó mới hả!
Một ban Sáng lập được chọn ra, kêu gọi tự do ghi tên vào đảng. Liệu
nhớ mang máng lúc đăng trên Đông Pháp thời báo, tên đảng là Thanh niên,
nhưng trong đám tang Phan Chu Trinh lại trương lên tấm băng dài “Đảng
Thanh niên Việt Nam”. Tối khai hội, một đảng viên Lập Hiến hỏi “đảng
chúng ta” đã đệ đơn xin phép chính phủ chưa, liền bị Bùi Công Trừng
“sạc”, rằng hỏi gì mà ngớ ngẩn, ra chiều nịnh Tây; việc gì phải xin phép.
Đại diện đảng Phục Việt ngoài Bắc phát biểu chào mừng được vỗ tay như
sấm - đông có mây, tây có sao, anh em nhà cả mà.
Ban Trị sự (ban chấp hành) do Nguyễn Trọng Hy làm chủ tịch, Trần
Huy Liệu phó. “Ban bệ” cử xong đâu đấy, lại có người nêu câu hóc búa thế
chúng ta theo chủ nghĩa gì đây nhỉ? Đang nhăn nhó, uỷ viên Phan Trường
Mạnh nói bằng tiếng Tây: “Chủ nghĩa lập hiến chứ còn gì nữa!”. Chả ai vỗ
tay hay phản đối gì, tuy đều có động cơ lập đảng để làm đối trọng với đám
Lập hiến.
Hồn nhiên đến nỗi khi Monin bảo các anh là đám theo chủ nghĩa dân
tộc, Liệu phấn khởi đi phô với bạn: “A chúng mình theo chủ nghĩa dân tộc
chúng mày ạ”. Thực ra, với ai không biết, Liệu là một người theo cái chủ
nghĩa ấy từ trong căn cốt, dù sau này có trở thành Quốc dân đảng hay Cộng
sản.
Ngày 24 - 3 - 1926, các yếu nhân Thanh niên nhao lên vì ba sự kiện
lớn: Phan Chu Trinh mất, Nguyễn An Ninh bị bắt, biểu tình đón Bùi Quang
