CÕI NGƯỜI
Trần Chiến
www.dtv-ebook.com
Hai Cụ Phan
Trong tâm trí những thanh niên yêu nước, Phan Bội Châu và Phan
Chu Trinh là những tên tuổi thật đậm đà. Về mặt tư tưởng, các cụ thực tiễn,
tiến bộ hơn hẳn những sĩ phu đồng trang búi tóc củ hành chỉ biết tụng
Thánh hiền, ghét Tây thì bài trừ luôn những tiến bộ của thế giới. Dân trí đi
trước hay độc lập đi trước, dựa vào Nhật cùng máu đỏ da vàng hay tự lực
bằng ý chí để đuổi thực dân... , đó là những điều quá rắc rối với những ai
chỉ có bầu nhiệt huyết sôi sục. Nhưng cái điều đưa cả trăm thanh niên ưu tú
Đông du để học lấy kĩ nghệ tiên tiến thì quá hấp dẫn. Ngoài đường đi nước
bước, hai cụ còn đầy đức hy sinh và tinh thần quật cường, chịu đựng lao tù
thống khổ không sờn chí. Tài học, nhất là tác phong sống của họ cũng là
cái để lớp hậu sinh noi theo. Liệu rất thích “chi tiết” nhà ái quốc Phan Bội
Châu còn là một khách đa tình, được tổng đốc Thượng Hải nể phục, có lẽ
vì có cái gì đó “giống” anh.
Kính trọng khi ở xa xa. Nhưng lúc gần gụi lại không hẳn như thế.
Những năm hai mươi, viết chung một tờ báo, ở cùng nhà, hai anh bạn Trần
Huy Liệu và Sông Hương (Bùi Công Trừng) đã choảng nhau ê hề vì mỗi
anh thích một cụ.
Chẳng hạn, Trừng khen:
- Anh đã nghe cụ Tây Hồ (Phan Chu Trinh) diễn thuyết chửa? Hai bài
“Đạo đức luân lý Đông Tây” và “Quân trị và dân trị” nghe mới sướng làm
sao...
Thì Liệu bẻ lại:
