Tôi đã gắng hết sức mình. Chúng tôi đã kiệt tận miên bạc bình sinh: đi
sáu mươi cây số, hầu không một ngụm nước vào mồm. Bây giờ trở đi,
chúng tôi không còn uống nữa. Nếu chúng tôi không còn đủ sức nhẫn nại
chờ mong nữa, thì tội lỗi có phải tại chúng tôi không? Chúng tôi rất có thể
ngồi im lìm tại đó, ngoan ngoãn ghì môi bú mòn bình đựng nước. Nhưng
ngay cái lúc tôi hút cạn giọt cuối cùng tại đáy thiếc, thì một cái đồng hồ đâu
đó đã trỗi dậy lên đường. Ngay cái lúc tôi hít xong giọt cuối, thì một con
đường dốc đã mở ra. Tôi bắt đầu lăn xuống. Tôi biết làm sao được, trên cái
dòng thời gian như nước lũ cuốn thân tôi. Prévot khóc. Tôi vỗ vào vai anh.
Tôi an ủi bảo:
- Nếu chết, thì cho chết…
Anh trả lời:
- Nếu anh tưởng tôi khóc cho thân tôi…
A! Chính thế, tôi đã nhận chân một sự việc hiển nhiên. Không có gì
không chịu đựng nổi. Ngày mai, ngày mốt, tôi sẽ hiểu mãi rằng quả thật
chẳng có gì là không chịu nổi. Tôi chỉ tin một phần ở tác dụng của khổ
hình. Tôi đã từng suy gẫm về lẽ đó. Tôi đã tưởng phải chết đuối một lần
ngày xưa, vì mắc nghẽn trong một phòng máy, và vẫn không thấy đau đớn
lắm. Tôi đã tưởng đôi lần bị vỡ mặt, và vẫn chẳng thấy đó là một biến cố
trầm trọng chi. Đây cũng vậy, lần này tôi cũng sẽ không biết khắc khoải là
gì. Mai đây, tôi cũng sẽ còn được biết thêm nhiều điều kỳ dị hơn nữa. Và
chỉ có Trời biết, mặc dù tôi đốt lửa, lòng tôi đã từ bỏ hy vọng gọi thấu tai
người…
“Nếu anh tưởng tôi khóc cho thân tôi…”. Vâng, vâng, đó mới là điều
không thể nào chịu nổi. Mỗi lúc tôi nhìn thấy lại những con mắt kia đương
chờ, mỗi lần lòng thấy như thiêu đốt. Đột ngột muốn đứng lên và chạy
thẳng tới trước. Đằng kia, ở đằng kia, con người đang kêu cứu, con người
đang đắm thuyền!
Vai tuồng đảo lộn, dị thường thay! Nhưng ý tưởng của tôi luôn luôn là
như vậy. Nhưng tôi phải cần có Prévot mới dám tin chắc hoàn toàn. Phải
