Đột nhiên tôi sực nhớ thêm điều này, nó cũng giúp nhiều cho cuộc tồn
lưu tư tưởng: Đọc Saint-Exupéry, lúc nào ta thấy ông nói nghe đúng, rành
rẽ, ấy chính là chỗ ông phải buộc lòng hạ thấp tư tưởng của mình. Trái lại,
lúc nào xem chừng ông viết có vẻ ba rơi hoặc ba gai ba góc, ấy chính là lúc
tư tưởng lên tới tột cao tồn thể phiêu bồng. Thí dụ? Như lúc ông nói về cứu
cánh và phương tiện là lúc tư tưởng xuống thấp tới mức thông thường. Trái
lại, lúc tư tưởng lên cao viễn nhất là lúc ông nói tới gái Sa Mạc, người
Maure và Bonnafous. Vì sao? Vì Maure đọc trại ra thành Mô. Mà “mô” có
nghĩa là một câu hỏi tự tại, nghĩa là tự mình tìm ra lời đáp ngay ở trong
mình. Bởi vì “mô” vừa có ý nghĩa nghi vấn (Mi ở mô?), vừa có nghĩa xác
định lẽ hư vô (Tôi có biết chi mô!). Còn Bonnafous có nghĩa là Bon-à-
faire-le-fou. Et comment est le fou? Leftou est foudroyant comme la foudre
est ondoyante. (Chấm dứt Cước chú).
Saint-Exupéry đưa ra cái lý do duy nhất đã quyết định sự chọn lựa của
ông. Đối với chúng ta, câu hỏi nêu ra tại đây là: vì sao cái lý do kia lại đủ
sức quyết định? Đáp: chính bởi lúc chọn lựa là nhắm mắt theo linh cảm,
nghĩa là: sự chọn lựa mang tính chất tin-yêu-không-chọn-lựa. Nghĩa là: cái
lý do sơ thủy đã bất chấp cái lý do của luận-lý-lý-trí eo hẹp nhà trường..
Trên một bình diện tư tưởng khác, cũng rất âm thầm, cũng theo thể điệu
chiêm bao mộng triệu ta lại nhận thấy rằng trước kia, cách Saint-Exupéry
một thế kỷ, Gérard de Nerval và Hoelderkin cũng đã từng linh cảm như
vậy… Ngày nay, người Tây Phương tìm tới chúng ta, để xin một bài học tư
tưởng, thì họ lại ngạc nhiên thấy chúng ta không chịu đóng vai bậc thầy, lại
cứ đòi theo đuôi họ, ở mọi lĩnh vực. Những chủ nghĩa, những học thuyết
của họ, họ vốn biết là cặn bã của văn minh Tây Phương đang điêu tàn, thì
chúng ta o bế như đào tiên. Họ tự hỏi: tại sao Đông Phương có một lực
lượng tinh thần khủng khiếp trong truyền thống, lại không chịu sử dụng nó
để đánh lại chúng ta, thì không bao giờ người Tây Phương chúng ta chịu
