Kunta sôi máu đến nỗi hầu như không nhận ra là toán phụ nữ đang hát
"Tubốp fa!" và cuối cùng, bị xích lại chỗ cũ dưới hầm tối, tim anh rộn lên
cả một nỗi thèm khát muốn giết lũ tubốp.
Cứ cách mấy ngày, tám tên tubốp trần truồng lại xuống căn hầm tối xú
uế một lần để hớt những chậu phân, bã tích lại trên những ván nằm của
đám tù nhân bị xiềng. Những lúc ấy, Kunta thường nằm yên, hằn học đưa
mắt chăm chăm theo dõi những ánh đèn lập lòe màu da cam, nghe bọn
tubốp chửi rủa và đôi khi trượt chân ngã vào đám lày nhày dưới chân - giờ
đây càng ngồn ngộn lên vì mọi người mỗi lúc một hay tháo dạ không kiềm
chế nổi, đến nỗi cứt đái bắt đầu tong tong rớt từ mép ván nằm xuống lối đi.
Lần lên boong vừa rồi, Kunta nhận thấy một người tập tễnh trên một
chân bị nhiễm trùng nặng. Tên trùm tubốp đã bôi thuốc mỡ vào chỗ đau,
nhưng không ăn thua, và trong bóng tối của hầm tàu, người đó bắt đầu kêu
gào dữ dội. Lần lên boong tiếp theo, anh ta phải có người dìu và Kunta thấy
cái chân, trước đó mới chỉ xam xám, giờ đã bắt đầu thối rữa ra và ngay cả
ngoài trời thoáng đãng cũng vẫn khắm lặm. Kỳ này, anh ta được giữ lại trên
boong trong khi mọi người khác lại bị lùa trở xuống. Mấy ngày sau, đám
phụ nữ, qua lời hát kể cho các tù nhân nam rằng chân người kia đã bị cắt
cụt và một phụ nữ được đưa đến săn sóc, nhưng anh ta chết ngay trong đêm
đó và bị quẳng xuống biển. Từ đó, mỗi lần xuống cọ ván nằm, bọn tubốp
còn thả những miếng kim loại nung đỏ vào những xô dấm có độ chua
mạnh. Những đám hơi bốc lên khen khét làm cho hầu tàu đỡ hôi thối hơn,
song chẳng bao lâu, một không khí ngột ngạt lại bao trùm. Kunta có cảm
giác cái mùi ấy sẽ không bao giờ rời khỏi phổi và da thịt mình.
Hễ bọn tubốp đi khỏi là căn hầm lại lao xao lên và tiếng rì rầm trì tục
đó cứ loang rộng, tăng cường độ vì sự giao lưu giữa mọi người với nhau
mỗi ngày một tiến bộ. Chữ nào không hiểu, họ lại thì thầm từ tai này sang
tai nọ cho đến khi một người nào đó biết hơn một thứ tiếng truyền trở lại
lời giải nghĩa. Trong quá trình đó, tất cả những người dọc theo mỗi dãy ván
