phụ nữ, thì tuy chị không thể nhận mặt dứt khoát được tên hắc gian, song
chắc chắn hắn đang bị xiềng dưới đó như những người khác và đang rất sợ
bị phát hiện và giết chết, vì hắn đã biết chuyện thủ tiêu tên tay sai trước đó.
Anh em trong hầm bàn luận là có khi tên hắc gian này cũng biết dăm ba
tiếng tubốp và có thể tìm cách báo cho bọn tubốp biết kế hoạch tấn công
mà hắn nghe lỏm được, hòng cứu vãn cái sinh mệnh khốn kiếp của hắn.
Vung còng đập một con chuột béo mập, Kunta chợt nghĩ: tại sao cho
tới nay, mình lại hiểu biết ít thế về bọn phản bội? Hẳn là vì không một tên
nào trong bọn chúng dám sống với mọi người trong làng, ở đó một sự nghi
vấn mãnh liệt về chân tướng chúng cũng đủ khiến chúng đi đời nhà ma lập
tức. Anh nhớ lại hồi ở Jufurê, anh luôn luôn cho rằng chính cha mình,
Ômôrô, cùng những người khác lớn tuổi hơn nữa, những lúc ngồi quanh
đống lửa ban đêm, cứ hay bận tâm một cách không cần thiết với những lo
lắng và suy đoán u ám về những nguy cơ mà anh cùng các thanh niên khác
vẫn thầm nghĩ rằng mình sẽ chẳng bao giờ mắc vào. Nhưng giờ đây, anh đã
hiểu tại sao những người lớn tuổi lại lo lắng cho an ninh của làng xóm; họ
biết rõ hơn anh rằng biết bao tên hắc gian đã lẻn vào đất Gămbia. Bọn con
trai da lờn lợt đáng khinh bỉ có bố là tubốp thì cũng dễ nhận ra thôi, nhưng
không phải tất cả. Kunta chợt nghĩ đến cô gái làng mình bị bọn tubốp bắt
cóc rồi trốn thoát, sau đó được đem ra xét ở Hội đồng bô lão ngay trước khi
anh bị bắt, anh muốn biết người ta xử trí với đứa con lai của cô ta ra sao và
Hội đồng bô lão đã quyết định cô ta phải làm thế nào.
Qua trò chuyện trong hầm tàu, giờ đây anh được biết một số hắc gian
chỉ cung cấp một số hàng hóa như chàm, vàng, ngà voi cho các tubốp.
Nhưng có hàng trăm tên khác giúp bọn tubốp đốt làng và bắt người. Một số
tù nhân kể chuyện chúng đem mía dụ dỗ trẻ con rồi chụp bao tải lên đầu
như thế nào. Nhiều người khác cho biết bọn hắc gian đã đánh họ tàn nhẫn
suốt chặng hành trình sau khi họ bị bắt. Vợ một người trong bọn họ, đang
mang thai, đã chết trên dọc đường. Một người khác có con trai bị thương vì
